Rachunkowość ZOZ-u, Ekonomia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ZESZYTY NAUKOWE
INSTYTUTU EKONOMII I ZARZĄDZANIA
Beata Zaleska,
Anna Wallis
RACHUNKOWOŚĆ ZAKŁADU OPIEKI
ZDROWOTNEJ
Zarys treści
:
Zakłady opieki zdrowotnej powołane są do świadczenia usług
medycznych. Realizują więc nie tylko cele ekonomiczne ale także a może przede
wszystkim cele społeczne. Wpływa to w istotny sposób na kształt prowadzonej przez
nie rachunkowości.. Dotyczy to przede wszystkim informacji, które generuje
rachunkowość a które są potrzebne do zarządzania. Informacje medyczne mają wymiar
ekonomiczny, który pozwala na dokonywanie porównań i analiz rentowności
poszczególnych usług. Specyficzny jest rachunek kosztów, w którym dokonuje się
wyceny tak trudno mierzalnych świadczeń zdrowotnych. To wszystko wpływa na
stosowanie specyficznych rozwiązań w rachunkowości zakładów opieki zdrowotnej.
Słowa kluczowe: rachunkowość, zakład opieki zdrowotnej
Wstęp
Informacji finansowych potrzebnych do podejmowania decyzji w każdej
jednostce gospodarczej dostarcza rachunkowość. Różni autorzy definicji
rachunkowości biorą pod uwagę „złożone aspekty przedmiotu tej rozwijającej
się ciągle i doskonalonej dziedziny teorii i praktyki gospodarczej”
1
.
W literaturze przedmiotu rachunkowość jest traktowana jako system ewidencji
zdarzeń i procesów gospodarczych, system informacyjny, język działalności
gospodarczej, system pomiaru, działalność usługowa, środek służący do
przedstawienia bieżącej ekonomicznej rzeczywistości, ideologia
2
.
Rachunkowość jako system informacyjny, służy zaspokajaniu potrzeb
poznawczych odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych. Informacje te dotyczą
wartości majątku i efektywności jego wykorzystania, sytuacji finansowej,
poziomu wyniku finansowego, generowanych przychodów i ponoszonych
kosztów, poziomu zobowiązań i należności. Odgrywają one dużą rolę
w zarządzaniu przy podejmowaniu decyzji oraz służą do analiz pozycji
adiunkt, Zakład Rachunkowości, Instytut Ekonomii i Zarządzania, Politechnika
Koszalińska
1
I. Olchowicz,
Podstawy rachunkowości wykład.
T. I. Difin, Warszawa 2004, s. 13.
2
A. Szychta,
Teoria rachunkowości Richarda Mattessicha w świetle podstawowych
kierunków rozwoju nauki rachunkowości. Studium metodologiczne.
Fundacja
Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996, s. 19–22.
adiunkt, Zakład Zarządzania, Instytut Ekonomii i Zarządzania, Politechnika
Koszalińska
Beata Zaleska, Anna Wallis
jednostki na rynku i planowania jej przyszłości. Rachunkowość zajmuje się
więc liczbowym wymiarem i interpretacją dla celów poznawczych
i decyzyjnych określonych zjawisk i procesów występujących w jednostkach
gospodarczych. Pełniąc różnorodne funkcje w przedsiębiorstwie, pomaga
w osiągnięciu celu głównego, zależnego od specyfiki prowadzonej działalności.
Wyznacza on wybór technik i form ewidencyjnych.
Specyfika rachunkowości zakładu opieki zdrowotnej
System informacyjny rachunkowości każdej jednostki gospodarczej, w tym
zakładu opieki zdrowotnej, jest kształtowany zarówno przez czynniki
zewnętrzne jak i wewnętrzne (przedstawia je tabela 2.8).
Tabela 1.
Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne wpływające na kształt rachunkowości
ZOZ
Table 1.
Internal and external factor affecting the accountancy shape in medical
service institutions.
Czynniki zewnętrzne
Czynniki wewnętrzne
Specyfika prowadzonej działalności, czyli
zakres i rodzaj wykonywanych usług
zdrowotnych
Wielkość jednostki, organizacja
świadczonych usług
Zakres potrzeb informacyjnych odbiorców
wewnętrznych
Poziom wiedzy kadry kierowniczej
Sposób zarządzania
Stosowane technologie
Środki techniki obliczeniowej i wyposażenie
w sprzęt i aparaturę (infrastruktura)
Źródło:
L.H. Radebaugh, S.J. Gray:
International Accounting Multinational Enterprises. John
Wiley & Sons,
New York 1995, s. 44.
Source:
L.H. Radebaugh, S.J. Gray:
International Accounting Multinational Enterprises. John
Wiley & Sons,
New York 1995, s. 44.
Na kształt rachunkowości zakładów opieki zdrowotnej duży wpływ mają
regulacje prawne
:
Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (tekst jednolity
Dz. U. 2002 nr 76, poz. 694 z późn. zm.),
krajowe standardy rachunkowości,
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości,
rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia
1998 roku w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów
214
Obowiązujące regulacje
prawne
System polityczny
System podatkowy
System opieki
zdrowotnej
System finansowania
świadczeń medycznych
Rynki finansowe
Warunki socjalne
Organizacje zawodowe,
kultura
Rachunkowość Zakładu Zdrowotnej
w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 1998, nr 164, poz.
1194).
Usamodzielnienie publicznych zakładów opieki zdrowotnej oznaczało
konieczność stosowania przez nie przepisów ustawy o rachunkowości. Zgodnie
z prawem bilansowym, rachunkowość musi respektować określone zasady,
zwane koncepcjami, które nadają informacjom przez nią generowanym walory
wiarygodności, rzetelności, prawdziwości, sprawdzalności. Najważniejszą
z nich jest zasada wiernego i rzetelnego obrazu. Prawo bilansowe umożliwia
wybór określonych rozwiązań, które mają umożliwić rzetelne przedstawienie
sytuacji majątkowej i finansowej oraz dokonań zakładu opieki zdrowotnej.
Dotyczy to w szczególności:
a)
określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów
sprawozdawczych
3
;
b)
metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenia wyniku
finansowego w zakresie, w jakim pozwala prawo
4
;
c)
sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych
5
(dziennika – księgi
głównej, ksiąg pomocniczych, zestawienia obrotów i sald księgi
głównej, zestawienia obrotów i sald księgi pomocniczej), w tym
zakładowego planu kont;
d)
systemu ochrony danych i ich zbiorów
6
.
Przyjęte rozwiązania rachunkowości w zakładzie opieki zdrowotnej muszą
być zapisane w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości
7
.
3
Określenie roku obrotowego stosowane przez SPZOZ polega na ustaleniu daty jego
rozpoczęcia i zakończenia oraz wchodzących w jego skład okresów
sprawozdawczych.
4
Kierownik SPZOZ w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości określa
rozwiązania, jakie przyjęto do wyceny majątku trwałego, wartości niematerialnych
i prawnych, aktywów finansowych, należności, zapasów, rezerw, rozliczeń między
okresowych kosztów i przychodów, kapitałów własnych i zobowiązań. Dla poszcze-
gólnych pozycji bilansowych należy wskazać zasady wyceny wstępnej i na dzień
bilansowy.
5
Należy określić zakładowy plan kont (wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady
klasyfikacji zdarzeń gospodarczych, zasady prowadzenia ksiąg pomocniczych oraz
ich powiązanie z kontami księgi głównej), wykaz ksiąg rachunkowych, opis systemów
przetwarzania danych.
6
System ochrony danych i zbiorów trzeba opracować zgodnie z ustawą
o rachunkowości. Dokumentację podlegającą ochronie stanowią księgi rachunkowe,
dowody księgowe, dokumenty inwentaryzacyjne, sprawozdania finansowe i inne
dokumenty, będące podstawą do dokonania w nich zapisów.
7
Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 1 przedstawia politykę rachunkowości
jako „zasady, reguły, metody, uzgodnienia umowne i procedury przyjęte przez
kierownictwo przedsiębiorstwa przy opracowywaniu i prezentacji sprawozdań
finansowych”. Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości. Tekst jednolity
Dz. U. 2002, nr 76, poz. 694, z późn. zm.
215
Beata Zaleska, Anna Wallis
W rozporządzeniu w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów
w publicznych zakładach opieki zdrowotnej określono, że systemy ewidencyjne
kosztów powinny być tak zbudowane, aby była możliwa kalkulacja kosztów
jednostkowych świadczeń zdrowotnych. Według rozporządzenia, należy
ewidencjonować wszystkie koszty ponoszone przez zakład opieki zdrowotnej
w układach rodzajowym i podmiotowo-przedmiotowym. Rodzajowy układ
kosztów grupuje je według rodzaju (zużycie materiałów i energii, usługi obce,
podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników,
amortyzacja, pozostałe koszty). Koszty w układzie podmiotowym są grupowane
według ośrodków kosztów działalności podstawowej (związanych
z udzielaniem świadczeń zdrowotnych), ośrodków kosztów działalności
pomocniczej (związanych z wykonywaniem działalności wspomagającej
działalność podstawową) i ośrodków kosztów zarządu (związanych
z zarządzaniem zakładem jako całością)
8
. W zakładowym planie kont
ustalonym dla całego zakładu należy uwzględnić wszystkie ośrodki kosztów.
W ośrodkach kosztów wyróżnia się następujące nośniki kosztów (przedmiotowe
ujęcie kosztów):
a)
osobodzień opieki
9
oraz pacjent z przepisanymi mu lekami
i procedurami medycznymi
10
–
w ośrodkach kosztów działalności
podstawowej będącymi oddziałami;
b)
procedury medyczne
11
– w pozostałych ośrodkach kosztów
działalności podstawowej;
c)
świadczone
usługi
– w ośrodkach kosztów działalności pomocniczej.
8
Do ośrodków działalności podstawowej w szpitalu należą oddziały szpitalne,
poradnie, ambulatoria przy izbie przyjęć, pracownie diagnostyczne, zespoły
wyjazdowe, laboratorium, blok operacyjny, blok porodowy. Do ośrodków działalności
pomocniczej należą apteka, izba przyjęć, centralna sterylizatornia, dział statystyki
i dokumentacji chorych, dział techniczny, dział gospodarczy, pralnia, kuchnia,
kotłownia, kostnica, transport gospodarczy i inne. Do ośrodków kosztów zarządu
należą dział kadr, dział księgowy, dział zamówień publicznych, dział zaopatrzenia,
dział środków trwałych, dział prawny, dział metodyczno-organizacyjny, dział
controllingu.
9
Z podziałem na osobodzień hotelowy (pobytowy) i osobodzień opieki medycznej
(przy łóżku chorego).
10
Leki przypisuje się konkretnemu pacjentowi, który je otrzymuje. Procedury na rzecz
pacjenta to te, które szpital zakupił na zewnątrz. Koszty leków i procedur są
gromadzone na koncie konkretnego pacjenta, koszty procedur medycznych
wykonanych w szpitalu nie obciążają oddziału, lecz są przypisywane konkretnemu
pacjentowi.
11
Na podstawie klasyfikacji międzynarodowej ICD-9CM lub innej klasyfikacji (w
Rozporządzeniu MZiOS z 22 grudnia 1998 roku klasyfikacja nie została
zamieszczona). Należy rozróżnić typy procedur wykonywanych w każdym
z ośrodków kosztów.
216
Rachunkowość Zakładu Zdrowotnej
W rachunku kalkulacyjnym obiektami kosztów mogą być
12
:
konkretny pacjent,
konkretna jednostka chorobowa według Międzynarodowej Klasyfikacji
ICD-10, rozumiana jako całkowity proces leczenia w danym zakładzie
opieki zdrowotnej,
przypadek mieszany (
case-mix
).
Prowadzenie rachunkowości ZOZ, a zwłaszcza rachunku kosztów, jest
zdeterminowane
systemem finansowania
świadczeń zdrowotnych. Prawidłowo
przeprowadzona kalkulacja usług zdrowotnych w ZOZ, poparta obliczeniami,
może być podstawą do wystąpienia do NFZ o zmianę ceny usługi. Istotne jest
więc stosowanie w zakładach opieki zdrowotnej rachunku kosztów
umożliwiającego wycenę procedur medycznych i leczenia pacjentów według
rzeczywiście poniesionych kosztów.
Kształt rachunkowości zakładów opieki zdrowotnej w dużym stopniu
zależy także od
potrzeb informacyjnych użytkowników
. Odbiorcami
informacji finansowej samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej są
organy założycielskie, płatnicy, kontrahenci, banki, rząd i jego agendy, władze
lokalne, pracownicy, pacjenci, zakłady konkurencyjne, a także kierownictwo
zakładu wszystkich szczebli zarządzania. Potrzeby informacyjne są bardzo
rozległe
13
dotyczą bowiem:
a)
informacji o stabilności zakładu, zdolności do wypłaty wynagrodzeń,
zapewnienia dalszego zatrudnienia;
b)
wyników finansowych, zdolności do generowania przychodów na
pokrycie kosztów działalności, oceny sytuacji finansowej, ryzyka,
jakim jest obarczona działalność zakładu opieki zdrowotnej, zdolności
zakładu do kontynuowania działalności;
c)
zdolności zakładu do regulowania długów (możliwości spłat pożyczek
wraz z odsetkami);
d)
informacji niezbędnych do zarządzania;
e)
informacji o planach na przyszłość i sytuacji finansowo-
organizacyjnej;
f)
informacji o kosztach jednostkowych usług zdrowotnych, kosztach
leczenia poszczególnych przypadków chorobowych, przychodach,
rentowności poszczególnych ośrodków odpowiedzialności za koszty,
rentowności usług medycznych, racjonalnym gospodarowaniu lekami.
Ważnymi odbiorcami informacji tworzonych przez zakład opieki
zdrowotnej są organy założycielskie. Chodzi tu o informacje dotyczące
12
I. Kulis, M. Kulis, W. Stylo,
Rachunek kosztów w zakładach opieki zdrowotnej
,
Uniwersyteckie Wydawnictwo Vesalius, Kraków 1999
., s. 75.
13
T. Żyznowski,
Rachunkowość samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej.
Polskie Centrum Edukacji, Warszawa 2000, s. 34.
217
[ Pobierz całość w formacie PDF ]