raport WTZ 2003 r, Niepełnosprawność, Niepełnosprawność intelektualna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PAİSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
RAPORT
z badania
WARSZTATÓW TERAPII
ZAJĦCIOWEJ
(ewaluacja funkcjonowania systemu)
przyjħty przez ZarzĢd PFRON w dniu 01.12.2004
Warszawa listopad 2004 r.
Wydawca raportu:
PAİSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI
OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
WYDZIAŁ PROGRAMOWANIA POMOCY PUBLICZNEJ I ANALIZ
DZIAŁ BADAİ I ANALIZ
Badanie zrealizowane w składzie:
Daniel WALUS
Jerzy CHORġņUK
Katarzyna GOLIS
Grzegorz ņUCHOWSKI
Raport opracował:
Jerzy CHORġņUK
Nadzór merytoryczny:
Daniel WALUS
Kierownik Działu Badaı i Analiz
Raport zaakceptował:
Ludwik MIZERA
Dyrektor Wydziału Programowania Pomocy Publicznej i Analiz
2
SPIS TREĺCI
WSTĦP.............. ......................................................................................................................... 4
ROZDZIAŁ I. METODOLOGIA I ZAŁOņENIA BADANIA WARSZTATÓW TERAPII
ZAJĦCIOWEJ ................................................................................................. 7
ROZDZIAŁ II. OGÓLNE DANE O WARSZTATACH TERAPII ZAJĦCIOWEJ ................. 9
1. Informacje ogólne........................................................................................................... 9
2. Terytorialne rozmieszczenie warsztatów terapii zajħciowej ........................................ 13
3. Organizatorzy warsztatów terapii zajħciowej............................................................... 21
ROZDZIAŁ III. TECHNICZNE WARUNKI FUNKCJONOWANIA WTZ ......................... 24
1. Status prawny lokali uŇytkowanych przez wtz............................................................. 24
2. Przystosowanie budynków i pomieszczeı wtz do potrzeb wynikajĢcych z
niepełnosprawnoĻci uczestników ................................................................................. 25
3. Standardy zagħszczenia uczestników w lokalach wtz .................................................. 29
4. ĺrodki transportu bħdĢce w uŇytkowaniu wtz .............................................................. 30
ROZDZIAŁ IV. UCZESTNICY WARSZTATÓW TERAPII ZAJĦCIOWEJ ....................... 34
1. Mechanizmy rekrutacji uczestników warsztatów terapii zajħciowej ........................... 34
2. Struktura uczestników w podstawowych przekrojach.................................................. 38
2.1. Płeę uczestników wtz.............................................................................................. 38
2.2. Wiek uczestników wtz............................................................................................ 38
2.3. Wykształcenie uczestników wtz ............................................................................. 40
2.4. Stopnie niepełnosprawnoĻci uczestników wtz ....................................................... 43
2.5. Uczestnicy wtz według miejsca zamieszkania ....................................................... 44
2.6. Uczestnicy wtz według głównych schorzeı........................................................... 47
2.7. Uczestnicy wtz według liczby schorzeı................................................................. 50
2.8. Uczestnicy wtz według sprawnoĻci w poruszaniu siħ............................................ 51
2.9. Uczestnicy wtz według stałego miejsca pobytu ..................................................... 52
2.10. Uczestnicy wtz według trwałoĻci posiadanego orzeczenia .................................... 53
3. Proces rotacji uczestników wtz .................................................................................... 54
4. Podejmowanie przez uczestników wtz pracy zawodowej............................................ 61
ROZDZIAŁ V. KADRA WARSZTATÓW TERAPII ZAJĦCIOWEJ ................................... 68
ROZDZIAŁ VI. TERAPIA ZAJĦCIOWA PROWADZONA Z UCZESTNIKAMI
WARSZTATÓW TERAPII ZAJĦCIOWEJ ................................................. 71
1. Liczba godzin zajħę prowadzonych z uczestnikami..................................................... 71
2. Pracownie prowadzone w warsztatach - liczby i rodzaje ............................................. 72
3. Formy terapii prowadzonych w warsztatach ................................................................ 74
4. Treningi umiejħtnoĻci zachowaı społecznych prowadzone w warsztatach ................ 77
5. Zajħcia rekreacyjne prowadzone w warsztatach .......................................................... 80
6. Metody prowadzenia treningów w warsztatach ........................................................... 82
7. Oceny stopnia i zakresu moŇliwoĻci podjħcia pracy przez uczestników warsztatów .. 83
8. Współpraca wtz z rodzicami lub opiekunami uczestników warsztatów ...................... 87
ROZDZIAŁ VII. SYTUACJA EKONOMICZNA WARSZTATÓW TERAPII ZAJĦCIOWEJ
....................................................................................................................... 93
1. ńródła finansowania kosztów działalnoĻci warsztatów................................................ 93
2. Struktura kosztów działalnoĻci wtz .............................................................................. 97
GŁÓWNE USTALENIA ....................................................................................................... 103
ANEKS................................................................................................................................... 116
3
WSTĦP
Warsztaty terapii zajħciowej zostały powołane do Ňycia ustawĢ o zatrudnianiu
i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych z dnia 9 maja 1991 roku.
Dała ona legislacyjne podstawy tworzenia warsztatów głównie w ramach
zakładów pracy chronionej jako ich wyodrħbnione jednostki organizacyjnie.
Ustawa dopuszczała takŇe tworzenie ich przez inne jednostki organizacyjne, np.
organizacje pozarzĢdowe czy samorzĢd terytorialny.
Warsztaty terapii zajħciowej działajĢ w Polsce juŇ od 13 lat. StĢd waŇne jest,
aby po tylu latach ich funkcjonowania moŇna było uzyskaę o nich wiarygodne i
pełne informacje.
Z uwagi na to, Paıstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
przeprowadził w miesiĢcach marzec – lipiec 2004 roku ogólnokrajowe badanie
ankietowe Warsztatów Terapii Zajħciowej. Ankieta opracowana przez
PFRON, została wysłana do wszystkich wtz w Polsce, które prowadziły
działalnoĻę w dniu 31.XII.2003 r., z proĻbĢ o jej wypełnienie. W wyniku
uporczywych działaı podjħtych przez Fundusz i pozytywnej reakcji
ankietowanych otrzymano odpowiedzi ze 100% wtz, co umoŇliwia operowanie
w raporcie wartoĻciami w liczbach bezwzglħdnych, a nie tylko wzglħdnych
(procentach). Uzyskane wyniki pozwalajĢ Funduszowi na opracowanie
pogłħbionej diagnozy funkcjonowania wtz w Polsce na koniec 2003 roku.
IstotnoĻę uzyskanych wyników i uogólnieı dokonanych na tej podstawie, polega
na tym, Ňe zostały opracowane w oparciu o empiryczne badanie.
Ustalenia z tego badania pozwalajĢ na zweryfikowanie ustawowych załoŇeı
dotyczĢcych działania warsztatów z rzeczywistym ich funkcjonowaniem w
praktyce. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 z
póŅn. zm.) zwana dalej ustawĢ nie narzuca Funduszowi obowiĢzku kontroli wtz.
Istnieje jednakŇe zapis art. 51 ust. 3, pkt. 6 ustawy, który mówi, Ňe do zadaı
ZarzĢdu PFRON naleŇy „sprawowanie kontroli nad wykorzystaniem Ļrodków
Funduszu przekazywanych na realizacjħ zadaı okreĻlonych ustawĢ”. Z tego
tytułu, PFRON jako najwiħkszy płatnik wtz, ma obowiĢzek systematycznej
weryfikacji tego, jak wydawane sĢ przez wtz Ļrodki Funduszu. Realizacja
badania jest w rzeczywistoĻci formĢ monitoringu ich funkcjonowania, a takŇe w
pewnym sensie ewaluacjĢ funkcjonowania wtz.
Synteza danych z badania pozwala na pogłħbionĢ analizħ oraz diagnozħ
funkcjonowania warsztatów terapii zajħciowej w Polsce. Wyniki badaı mogĢ
staę siħ podstawowĢ bazĢ analitycznĢ do porównaı z tego rodzaju warsztatami
4
lub podobnymi instytucjami w Unii Europejskiej. Wyniki badaı mogĢ okazaę
siħ istotne z punktu widzenia finansowania wtz z krajowych Ļrodków
publicznych. MogĢ mieę w przyszłoĻci takŇe wpływ na decyzje zwiĢzane z
dofinansowaniem Ļrodowiska osób niepełnosprawnych uczestniczĢcych w wtz z
Europejskiego Funduszu Społecznego.
Udana realizacja badania w takiej skali oznacza, Ňe uzyskano wyczerpujĢce
informacje o warsztatach terapii zajħciowej. Pozwala to na racjonalne
planowanie wydatków, analizħ efektywnoĻci ich wydatkowania oraz moŇe
stanowię podstawħ do wprowadzenia ewentualnych zmian organizacyjnych i
strukturalnych w ich funkcjonowaniu.
Pierwsze zapisy ustawowe oszczħdnie okreĻlały cel tworzenia wtz. W całej
ustawie z 1991 roku tylko artykuł 23 ust. 2 stwierdzał, Ňe „Warsztaty tworzone
sĢ dla osób niepełnosprawnych, całkowicie niezdolnych do pracy zarobkowej,
dla których terapia zajħciowa jest formĢ rehabilitacji społecznej”. Ta
lakonicznoĻę utrudniała ich tworzenie i rodziła wiele nieporozumieı.
Natomiast zapisy
aktualnie obowiĢzujĢcej
ustawy przypisujĢ wtz-om juŇ
rozbudowane funkcje i zadania. Art. 10a. ust. 1 ustawy stwierdza, Ňe „Warsztat
oznacza wyodrħbnionĢ organizacyjnie i finansowo placówkħ stwarzajĢcĢ
osobom niepełnosprawnym niezdolnym do pracy moŇliwoĻę rehabilitacji
społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejħtnoĻci
niezbħdnych do podjħcia zatrudnienia. 2. Realizacja przez warsztat celu, o
którym mowa w ust.1 odbywa siħ przy zastosowaniu technik terapii zajħciowej,
zmierzajĢcych do rozwijania:1) umiejħtnoĻci wykonywania czynnoĻci Ňycia
codziennego oraz zaradnoĻci osobistej, 2) psychofizycznych sprawnoĻci oraz
podstawowych i specjalistycznych umiejħtnoĻci zawodowych, umoŇliwiajĢcych
uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjħcie pracy”. Art.10b. ust. 2
„Koszty utworzenia, działalnoĻci i wynikajĢce ze zwiħkszenia liczby uczestników
warsztatu sĢ współfinansowane ze Ļrodków Paıstwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, ze Ļrodków samorzĢdu terytorialnego
lub innych Ņródeł.”
Historia powoływania wtz siħga roku 1992 roku, kiedy to utworzono w Polsce
pierwsze warsztaty. Ich liczebnoĻę rosła systematycznie co spowodowało, Ňe na
koniec 2003 roku działało ich w sumie 507.
1
W zamyĻle ustawodawcy, warsztaty terapii zajħciowej, poprzez skutecznĢ
rehabilitacjħ społecznĢ, miały staę siħ elementem (swoistym narzħdziem)
rehabilitacji zawodowej, a tym samym, poĻredniĢ formĢ w przejĻciu do
1
Według danych Wydziału Finansowego PFRON – na podstawie sprawozdaı z powiatów, na koniec pierwszego
półrocza 2004 roku liczba wtz wynosi juŇ 511
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]