raport-roczny-jst-2011, Studia Ekonomia, finanse publiczne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Raport roczny 2011
Sytuacja finansowa jednostek
samorządu terytorialnego
Cz
ęść
I
Jednostki samorz
ą
du terytorialnego ogó
ł
em
Departament Strategii i Analiz
Zespół Analiz Sektorowych
Warszawa, wrzesień 2011
Spis treści
Cz
ęść
I Jednostki samorz
ą
du terytorialnego ogó
ł
em
Synteza
……………………………………………………………………………………………………………………..
3
Wskaźniki finansowe
.............................................................................................................
7
9
Dochody
........................................................................................................................... ....
9
9
Wydatki
............................................................................................................................. ....
12
9
Wynik budżetów
............................................................................................................. ..
14
9
Zadłużenie
...................................................................................................................... ......
16
9
Szanse i zagrożenia
................................................................................................. .....
21
Cz
ęść
II Gminy ogó
ł
em
22
Cz
ęść
III Miasta na prawach powiatu (powiaty grodzkie)
36
Cz
ęść
IV Powiaty ziemskie (starostwa)
52
Cz
ęść
V Województwa
65
Źródła danych
............................................................................................................... ..
78
2
Synteza
Przedmiotem raportu jest ocena zmian sytuacji finansowej sektora jednostek samorządu terytorialnego (JST) na podstawie
analizy: dochodów, wydatków i wyników budżetów, aktywności inwestycyjnej, stopnia samodzielności finansowej, a także
zadłużenia. Podstawą analizy są dane za 2010 r. Badana zbiorowość obejmuje 2413 gmin, 65 miast na prawach powiatu, 314
powiatów ziemskich i 16 województw.
Za
najważniejszą zmianę legislacyjną wpływającą na finanse samorządów terytorialnych w 2010 r. należy uznać
uchwaloną przez Sejm RP nową ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, której przepisy w większości weszły
w życie z dniem 1 stycznia 2010 r*. Do najistotniejszych rozwiązań należą:
- zmiany zasad wypłacania środków UE polegająca na wyodrębnienie w ramach budżetu państwa budżetu środków
europejskich. Wszelkie płatności na rzecz beneficjentów (w tym samorządów), którzy realizują projekty z udziałem środków
europejskich są od 1 stycznia 2010 r. dokonywane poprzez Bank Gospodarstwa Krajowego,
- likwidacja gospodarstw pomocniczych i zakładów budżetowych (do końca 2010 r),
- likwidacja funduszy celowych i zamknięcie rachunków własnych (do końca 2010 r.),
-nowe rozwiązania dotyczące uchwalenia zrównoważonego budżetu i wieloletniej prognozy finansowej (dot. uchwał
budżetowych na rok 2011 r.).
Znaczne powiązanie finansów JST z koniunkturą gospodarczą w kraju (1/4 dochodów ogółem i ponad 40% dochodów
własnych stanowią wpływy z PIT i CIT) powoduje, że dochody samorządów są istotnie wrażliwe na koniunkturę gospodarczą.
Dane o wykonaniu budżetów samorządów w 2010 r. nie potwierdziły pesymistycznych zapowiedzi o znacznym pogorszeniu
sytuacji finansowej JST. Dochody samorządów r/r wzrosły, chociaż dynamika wzrostu była niższa i wyniosła 5% wobec 9% w
2009 r. Na spadek tempa wzrostu dochodów ogółem w 2010 r. wpłynęły:
- nadal niskie wpływy z podatków z CIT (spadek r/r o 7,5%) i stagnacja we wpływach z PIT (zmiana stawek podatku PIT w
2009 r. oraz efekt wprowadzenia ulgi rodzinnej)
- zmiana sposobu przepływu środków UE, które od 2010 r. wpływały do budżetów JST jedynie po zakończeniu inwestycji.
* Patrz „Nowa ustawa o finansach publicznych – zmiany istotne dla JST”, DSA, listopad 2009 r.
3
Synteza c.d.
W 2010 r. wzrosły r/r dochody własne (o 9%), w tym z opłat od czynności cywilno-prawnych o 12%, z podatku od
nieruchomości o 7% i wpływów z majątku o 11%.
Podobnie jak w roku poprzednim, w 2010 r. utrzymała się niekorzystna struktura dochodów JST, co oznacza, że udział
dochodów własnych, tj. takich, którymi samorządy mogą dysponować samodzielnie, był niższy od udziału transferów z
budżetu państwa. Taka struktura obniża samodzielność ekonomiczną samorządów.
W rocznej perspektywie JST będą funkcjonowały w nadal trudnym otoczeniu makroekonomicznym. Wg przewidywań
PKO BP w II poł. 2011 r. nastąpi osłabienie tempa wzrostu PKB w warunkach spowolnienia gospodarki globalnej,
ograniczenia pozytywnego dla wzrostu wpływu odbudowy zapasów i lekkiego wzrostu dynamiki konsumpcji prywatnej przy
niewielkim spadku dynamiki inwestycji, co daje podstawę do prognozy wzrostu PKB w całym 2011 r. na poziomie 3,9% i
3,1% r/r w 2012 r.
W wyniku szybszego wzrostu wydatków niż dochodów deficyt sektora JST wzrósł o 2 mld zł, do 15 mld zł. Wg MF na
podstawie wieloletniej prognozy finansowej planowany deficyt sektora JST w 2011 r. ma wynieść 10 mld zł. W perspektywie
średniookresowej samorządy będą zmuszone zmniejszyć poziom deficytu – trwają prace resortu finansów nad projektem
ustawy, która m.in. wprowadzi nową regułę wydatkową, zgodnie z którą w ciągu czterech lat samorządy miałyby
zmniejszać deficyty do 1% swoich dochodów (w 2010 r. wyniósł 9%).
Najsilniejszym segmentem sektora JST, pomimo pewnego wyhamowania tempa wzrostu dochodów wynikającego z
wysokiej bazy odniesienia z poprzednich lat, pozostawało 65 miast na prawach powiatu, których dochody w 2010 r.
wyniosły ok. 54 mld zł, co stanowiło 1/3 dochodów całego sektora JST. Potwierdzają to ratingi nadawane miastom w 2010
r. przez agencję Fitch Polska (ponad 20 miast), które potwierdzają wcześniejsze oceny (wraz z perspektywą ocenioną jako
stabilna), z wyjątkiem Bydgoszczy i Kielc, w których perspektywa została zmieniona na negatywną ze względu na
relatywnie słabe wyniki operacyjne.
Rok 2010 był okresem intensywnych prac samorządów nad rozbudową infrastruktury - wydatki inwestycyjne JST
osiągnęły 43,3 mld zł, tj. wzrosły o 4% wobec 35% w 2009 r. (znaczne zmniejszenie dynamiki wzrostu wynikało ze zmiany
systemu przepływu środków UE).
4
Synteza c.d.
Istotnie zwiększyły aktywność inwestycyjną gminy (wzrost wydatków inwestycyjnych r/r o 25%), jednak nadal 65 miast na
prawach powiatu pozostawało najbardziej znaczącym inwestorem w sektorze JST - skalę koncentracji obrazują ich inwestycje w
wysokości ok. 13 mld zł, tj. ok. 30% wszystkich inwestycji w sektorze JST.
Pomimo sygnałów o trudnej sytuacji finansowej sektora JST w 2010 r., samorządy zaplanowały znaczny wzrost wydatków
inwestycyjnych - plany JST zawarte w Wieloletnich Prognozach Finansowych przewidują w 2011 r. wydatki inwestycyjne na
poziomie ponad 56,7 mld zł, tj. wzrost r/r o ok. 30%. Przewiduje się nadal znaczne nakłady na inwestycje publiczne
stymulowane napływem środków UE, w tym głównie na budownictwo infrastrukturalne, w którym ważną role odgrywa
aktywność JST. Wstępne wyniki wykonania budżetów JST w I poł. 2011 wskazują, że te ambitne plany są realizowane –
wykonanie planu wyniosło 18% wobec 15% w podobnym okresie 2010 r. O ile inwestycje w ramach projektów unijnych
wydają się niezagrożone, to brak finansowania może dotknąć inwestycje realizowane w ramach zadań własnych samorządów.
Konsekwencją trudnej sytuacji finansowej JST, przy znacznych nakładach inwestycyjnych, byłoutrzymanie się w 2010 r.
wysokiego tempo wzrostu zobowiązań zaciąganych przez samorządy - wyniosły one ponad 55 mld zł, tj. wzrosły r/r o ok.
15 mld zł (o 37% wobec 40% w 2009 r.). Rośnie liczba samorządów z wysokimi wskaźnikami zadłużenia - odsetek JST, w
których wskaźnik zadłużenia przekraczał 40% wzrósł z 10,2% w 2009 r. do 25,3% w 2010 r.
O ile zbiorczo stan zadłużenia w 2010 r. nie stanowił zagrożenia dla sytuacji finansowej JST, gdyż udział zobowiązań w
dochodach kształtował się znacznie poniżej dozwolonej granicy 60%, to w jednostkowych przypadkach wzrost zadłużenia może
mieć wpływ na płynność finansową samorządu lokalnego. Podobna sytuacja będzie miała miejsce w 2011 r..
Spadek nadwyżki operacyjnej w 2010 r. (trzeci rok z rzędu) oznaczał obniżenie puli wolnych środków r/r o 1/3 r/r, co przy
spodziewanych wysokich wydatkach inwestycyjnych związanych z napływem środków UE, wpłynie na dalszy wzrost zadłużenia
JST. Sygnałem tej tendencji jest wzrost zadłużenia po I poł. 2011 r. o 14,8 mld zł, tj. o 36% w porównaniu z I poł. 2010 r.
Wolno rozwija się rynek obligacji komunalnych. Chociaż na koniec 2010 r. wartość rynku obligacji komunalnych osiągnęła
10,9 mld zł, tj. wzrosła r/r o 57,2%, jednak dynamika wzrostu zobowiązań JST z tytułu papierów wartościowych spadła r/r o
15%. PKO Bank Polski pozostaje liderem na rynku obligacji komunalnych.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]