Raport o stanie zabytkow 2004, Konserwacja zabytków
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W
2003 roku Departament Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury zalecił
wojewódzkim konserwatorom zabytków weryfikację danych dotyczących
zasobu zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Celem zleconych
działań było uzyskanie aktualnych danych, mogących stanowić podstawę do
sporządzenia wojewódzkiego, a następnie krajowego raportu o zasobie i stanie
zachowania zabytków. Jego najważniejszym celem jest określenie faktycznej liczby
istniejących obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, określenie ich
struktury własności oraz stanu zachowania w powiązaniu z formą własności.
Dokumentami raportu o stanie zachowania zabytków nieruchomych są
opracowane przez Departament Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury karty
przeglądowe pojedynczego obiektu, zespołu obiektów, założenia wielkoobszarowego,
stanowiska archeologicznego oraz parku i cmentarza. Karty te zawierają rubryki
dotyczące stanu zachowania obiektu i jego poszczególnych części, np. ścian, stropów,
sklepień, więźby dachowej, stolarki okiennej i drzwiowej. Umieszczono w nich także
informacje o instalacjach alarmowych i ostrzegania przeciwpożarowego. Do oceny
stanu zachowania pojedynczego przyjęto skalę punktową od 1 do 5. Dla założeń
urbanistycznych i ruralistycznych do oceny zachowania historycznej zabudowy
przyjęto skalę procentową: 1-25%, 25-50%, 50-75% i 75-100%. Ogólną ocenę stanu
zachowania układu i zabudowy określono skalą punktową od 1 do 3. W kartach
przeglądowych parków i cmentarzy określono granice oraz stan zachowania układu
kompozycyjnego, drzewostanu oraz istniejących budynków i budowli. Ocena stanu
zachowania zawiera się w skali punktowej od 1 do 5. Ponadto w kartach
przeglądowych wszystkich rodzajów obiektów znalazły się pytania dotyczące
wniosków i postulatów konserwatorskich oraz zasobu dokumentacji. Na podstawie
tak opracowanych ankiet powstały gminne, powiatowe i wojewódzkie raporty o stanie
zachowania zabytków.
Zebrane informacje zostały ujęte w tabele z następującymi danymi:
1.
ogólna liczba zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków
2.
liczba założeń miejskich i wiejskich (układy urbanistyczne, miasta w granicach
historycznych, place, ulice)
3.
liczba założeń miejskich i wiejskich, które:
1
-
zachowały niezmienione rozplanowanie ulic i dróg oraz zabudowę historyczną
(określenie procentowe)
-
zachowały niezmienione rozplanowanie ulic i dróg z częściową wymianą
dawnej zabudowy na nową (określenie procentowe)
-
zachowały jedynie częściowo zabudowę historyczną ze zmienionym
rozplanowaniem ulic i dróg (określenie procentowe)
4.
liczba zabytków archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków
5.
liczba zabytków archeologicznych, które:
-
nie wymagają zabiegów konserwatorskich
-
wymagają odkrzewienia i oddrzewienia
-
wymagają zabezpieczenia i uzupełnienia
-
wymagają zmiany zagospodarowania terenu
-
wymagają podjęcia natychmiastowych badań ratowniczych
6.
liczba zabytków nieruchomych przeniesionych do skansenów figurujących nadal w
rejestrze zabytków
7.
liczba zabytków nieruchomych przeniesionych do skansenów:
-
wpisanych do inwentarza muzealnego
-
nie wpisanych do inwentarza muzealnego
8.
liczba nieistniejących zabytków nieruchomych figurujących nadal w rejestrze
zabytków
9.
liczba zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z wyłączeniem:
-
założeń miejskich i wiejskich
-
zabytków archeologicznych
-
zabytków przeniesionych do skansenów figurujących nadal w rejestrze
zabytków
-
zabytków nieistniejących figurujących nadal w rejestrze zabytków
10.
liczba zabytków nieruchomych z wyłączeniem założeń miejskich i wiejskich,
zabytków archeologicznych, przeniesionych do skansenów i nieistniejących
stanowiących własność:
-
Skarbu Państwa
-
komunalną
2
-
prywatną
-
kościołów i związków wyznaniowych
-
nieuregulowaną (lub/i współwłasność)
11.
liczba zabytków nieruchomych z wyłączeniem założeń miejskich i wiejskich,
zabytków archeologicznych, przeniesionych do skansenów i nieistniejących ze
wskazaniem poszczególnych rodzajów:
-
sakralnych
-
obronnych
-
użyteczności publicznej
-
zamków
-
pałaców
-
dworów
-
parków i zieleni zorganizowanej
-
mieszkalnych
-
gospodarczych
-
przemysłowych
-
cmentarzy
-
innych
12.
liczba zabytków nieruchomych z wyłączeniem założeń miejskich i wiejskich,
zabytków archeologicznych, przeniesionych do skansenów i nieistniejących:
-
niewymagających podjęcia prac konserwatorskich lub robót budowlanych
-
wymagających przeprowadzenia drobnych napraw
-
wymagających przeprowadzenia remontu zabezpieczającego
-
wymagających przeprowadzenia remontu kapitalnego
13.
liczba zabytków nieruchomych według poszczególnych typów własności (Skarbu
Państwa, komunalnej, prywatnej, kościołów i związków wyznaniowych lub
nieuregulowanej):
-
niewymagających podjęcia prac konserwatorskich lub robót budowlanych
-
wymagających przeprowadzenia drobnych napraw
-
wymagających przeprowadzenia remontu zabezpieczającego
-
wymagających przeprowadzenia remontu kapitalnego
3
14.
liczba zabytków nieruchomych poszczególnych rodzajów z wyłączeniem założeń
miejskich i wiejskich, zabytków archeologicznych, przeniesionych do skansenów i
nieistniejących:
-
niewymagających podjęcia prac konserwatorskich lub robót budowlanych
-
wymagających przeprowadzenia drobnych napraw
-
wymagających przeprowadzenia remontu zabezpieczającego
-
wymagających przeprowadzenia remontu kapitalnego
15.
liczba zabytków nieruchomych objętych tzw. ochroną konserwatorską (bez
zabytków wpisanych do rejestru zabytków) ze wskazaniem liczby:
-
zabytków archeologicznych
-
zabytków, które powinny być ujęte w wojewódzkiej i gminnej ewidencji
zabytków, tj. chronionych na podstawie ustaleń miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego
16.
liczba posiadanych kart ewidencyjnych zabytków nieruchomych ze wskazaniem
liczby kart:
-
zabytków wpisanych do rejestru zabytków
-
zabytków nie wpisanych do rejestru zabytków
17.
liczba kart ewidencyjnych zabytków nieruchomych nie wpisanych do rejestru
zabytków ze wskazaniem liczby kart zabytków:
-
archeologicznych
-
nie będących zabytkami archeologicznymi
4
A
nalizując raporty dostarczone do Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji
Zabytków przez wojewódzkich konserwatorów zabytków należy stwierdzić, iż
mimo otrzymania szczegółowych wytycznych z Departamentu Ochrony Zabytków
(pismo z dnia 2 lutego 2004 roku), materiały te są bardzo zróżnicowane w formie i w
treści. Zestawienia tabelaryczne są niejednorodne. W kilku przypadkach nie
podliczono obiektów w poszczególnych powiatach. W niektórych województwach
brakuje danych z kilku powiatów. Podliczenia części tabelarycznych raportu dokonane
w KOBiDZ wykazały liczne błędy i nieścisłości wynikające ze złego podsumowania.
Na ile było to możliwe staraliśmy się te błędy eliminować, podliczając na nowo i
wyjaśniając rozbieżności z wojewódzkimi konserwatorami zabytków.
Nie wszyscy konserwatorzy przygotowali części opisowe raportu. Ci, którzy je
opracowali podkreślają fakt przeprowadzenia lustracji i weryfikacji terenowej
obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Na ogół stwierdzają jednak, że całościowy
obraz stanu zachowania i użytkowania zabytków jest gorszy niż oczekiwali.
Większość konstatuje, iż najbardziej stabilne pod względem stanu własności,
użytkowania i zachowania są obiekty sakralne i użyteczności publicznej. Natomiast
jako najbardziej zagrożone wymieniane są obiekty przemysłowe, mieszkalne i
popegeerowskie, będące we władaniu Agencji Nieruchomości Rolnej. Również
obiekty budownictwa drewnianego wszystkich kategorii uznano za szczególnie
zagrożone i trudne w utrzymaniu. W wielu wypadkach komentarze i wnioski do części
tabelarycznej raportu wzbogacono licznymi przykładami i opisami konkretnych
zabytków, scharakteryzowano ich specyfikę na terenie danego województwa,
wyszczególniono najwartościowsze obiekty oraz omówiono występujące zagrożenia.
Niektórzy konserwatorzy (np. kujawsko-pomorski i podlaski) sporządzili listy
obiektów nieistniejących i przeniesionych do skansenów a nadal figurujących w
rejestrze zabytków, pozostali wykazali je liczbami.
Najwięcej trudności sprawiło określenie własności obiektów zabytkowych. W
wielu wypadkach sprawy te nie są jednoznacznie uregulowane. Istnieje duża liczba
obiektów pozostających we współwłasności, nawet kilku różnych podmiotów. Kwestia
własności jest szczególnie zawikłana w przypadku dużych zespołów, gdzie budynki
mają różnych właścicieli i są usytuowane na terenie składającym się z wielu działek,
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]