Rachunek kosztów działań,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Koszty w zarządzaniu
Rachunek kosztów działań
Studium przypadku
Rachunek kosztów działań
w przedsiębiorstwie
Jurajska Spółdzielnia Pracy
Jarosław Śmietaniak
dyrektor departamentu
systemów Business Intelligence
w ABC Akademia Sp. z o.o.;
Opracowanie to otwiera cykl artykułów na temat zasto-
sowania systemów ABC/M w przedsiębiorstwach pro-
dukcyjnych. Ich celem jest przedstawienie, na bazie do-
świadczeń wdrożeniowych, głównych obszarów decyzyj-
nych, w których polskie przedsiębiorstwa produkcyjne
wykorzystują informacje kosztowe dostarczane przez
zaawansowane systemy Activity Based Costing/Mana-
gement.
Pytania: czytelnicy.controlling@infor.pl
biorstwie Jurajska Spółdzielnia Pracy zo-
stało zakończone w listopadzie 2007 r.
Zostało ono przeprowadzone w oparciu o spe-
cjalistyczne oprogramowanie klasy ABC/M oraz
dedykowane narzędzie analityczne. Po upływie
kilku miesięcy od zakończenia wdrożenia mene-
dżerowie i controllerzy przedsiębiorstwa mają
dostęp do informacji, które już w chwili obecnej
pozwalają odpowiedzieć na nurtujące ich od lat
pytania. Pytania te w ostatnim czasie nabrały
szczególnego znaczenia.
przyczyniają się do poprawy rentowności przed-
siębiorstwa, a które wymagają „wyhamowania”
bądź zredefiniowania stawianych przed nimi ce-
lów. Z tego właśnie względu firma zdecydowała
się na wdrożenie zawansowanego systemu
ABC/M do zarządzania kosztami i rentownością.
Jaki system/model ABC/M
O strukturze systemu ABC/M zdecydowały pre-
cyzyjne cele i pytania postawione przez controlle-
rów i menedżerów z poszczególnych obszarów
biznesowych. Szeroki zakres potrzeb informacyj-
nych spowodował, że konieczne okazało się zbu-
dowanie zaawansowanego systemu, bazującego na
dwóch modelach ABC/M (model ABC/M obszaru
produkcji oraz model ABC/M obszaru sprzedaży).
Strukturę zaawansowanego systemu ABC/M
przedsiębiorstwa prezentuje
schemat 1
.
W rezultacie wdrożenia powstały dwa zintegro-
wane modele, w których obiektami kosztowymi są
poszczególne, wytwarzane produkty (model
ABC/M obszaru produkcji) oraz poszczególni
klienci i sprzedane produkty przedsiębiorstwa
(model ABC/M obszaru sprzedaży). Tego typu sys-
tem pozwala na analizy kosztochłonności i ren-
towności produkowania i dostarczania każdego
produktu do każdego z klientów przedsiębiorstwa.
Po co system ABC/M
Firma rozwija się w wielu obszarach: coraz
szerszy portfel produktów, nowe rynki zbytu, no-
we obszary działalności, chociażby związane
z rozwojem dystrybucji produktów. Wielość ini-
cjatyw rozwojowych podejmowanych w przedsię-
biorstwie z zestawieniem z informacją o zysku
netto (uwzględniającym pełne koszty operacyjne)
jedynie na poziomie całego przedsiębiorstwa,
praktycznie uniemożliwia dostarczenie „twar-
dych” dowodów na efektywność ekonomiczną
podejmowanych inicjatyw menedżerskich.
W konsekwencji powyższego nie było do koń-
ca wiadomo, które z inicjatyw i w jakim zakresie
36
www.controlling.infor.pl
W
drożenie systemu ABC/M w przedsię-
Schemat 1
Struktura systemu ABC/M w przedsiębiorstwie produkcyjnym
MODEL ABC/M
obszaru produkcji
MODEL ABC/M
obszaru sprzedaży
Brygada
produkcji
System
informatyczny
[4]
Planiści
produkcji
Brygada
przyjęć
System
informa-
tyczny
[4]
Planiści
produkcji
Przedsta-
wiciel
handlowy
Powierzchnia
biurowa
[4]
Pracownicy
BOK
MODUŁ
ZASOBÓW
Hala
magazy-
nowa
MODUŁ
ZASOBÓW
Linie
produkcyjne
Energia
Pakownia
Hala
produkcyjna
Regały
magazy-
nowe
Wózki
składo-
wania
Wózki
komple-
tacyjne
Brygada
komple-
tacyjna
Energia,
woda
Materiały
biurowe
Środki
transportowe
[1]
[5]
[1]
[5]
[1]
[5]
Kontrolowanie
jakości
Kontrolowanie
dostaw
Planowanie
produkcji
Planowanie
dystrybucji
Przetwarzanie
zamówień
Planowanie
produkcji
MODUŁ
DZIAŁAŃ
MODUŁ
DZIAŁAŃ
Przezbrajanie linii
produkcyjnych
Przyjmowanie
produktów
Kompletowanie
zamówień
Pakowanie
produktów
Składowanie
wyrobów gotowych
Transportowanie
dostaw
[2]
[2]
[2]
Produkt A
TECHNICZNY
KOSZT
WYTWORZENIA
– ABC/M
Produkt A
Klient A
MODUŁ
OBIEKTÓW
KOSZTOWYCH
Produkt B
Produkt B
[3]
Klient B
MODUŁ
OBIEKTÓW
KOSZTOWYCH
Produkt C
Produkt N
Produkt C
Produkt N
Klient C
Klient N
PANEL PRODUKTU
PANEL PRODUKTU
PANEL KLIENTA
Źródło: materiały szkoleniowe ABC Akademia
Koszty w zarządzaniu
Rachunek kosztów działań
Widok 1
Wycena wytworzonych wyrobów gotowych w oprogramowaniu ABC/M Explorer®
(przykładowy produkt)
Źródło: opracowanie własne w oprogramowaniu ABC/M Explorer®
W tym opracowaniu skoncentrujemy się na
wykorzystaniu informacji płynących z modelu
ABC/M obszaru produkcji (lewa część na
sche-
macie 1
). Zadaniem tego modelu jest wycena
technicznego kosztu wytworzenia produktów
oraz ocena efektywności procesu produkcyjne-
go kalkulowana na jednostkę wytworzenia po-
szczególnych produktów
1
. Model ABC/M ob-
szaru sprzedaży oraz zastosowania menedżer-
skie informacji dostarczanych przez ten model
będą przedmiotem drugiej części niniejszego
cyklu.
Czy jest duże zróżnicowanie w kosztach jed-
nostkowych wytwarzanych produktów?
●
Jaka jest optymalna wielkość partii produkcyjnej?
●
Czy portfel produktów firmy nie jest już zbyt
szeroki – jakie są koszty (procesu produkcyjne-
go) związane z oferowaniem tak szerokiego port-
fela produktów na rynku?
Na bazie powyższych założeń, mając na uwa-
dze potrzeby informacyjne menedżerów przed-
siębiorstwa, dział controllingu w asyście konsul-
tantów z ABC Akademia zbudował model
ABC/M obszaru produkcji w oprogramowaniu
ABC/M Explorer®. Model ten pozwala na pre-
cyzyjną wycenę każdego produktu w ujęciu
19 działań składających się na proces produkcyj-
ny. Wycenę kosztu wytworzenia przykładowego
produktu prezentuje
widok 1
.
Jaki model ABC/
Pytania, na jakie miały odpowiedzieć informa-
cje kosztowe płynące z modelu ABC/M produk-
cja, były następujące:
1
T.M. Zieliński,
Odkrywanie prawdy o zyskach: teoria i praktyka systemów ABC/M
, Akademia Menedżera, Poznań 2007, s. 119.
38
www.controlling.infor.pl
●
Rachunek kosztów działań
Koszty w zarządzaniu
UWAGA
Model ABC/M obszaru produkcji może być pierwszym
etapem wdrożenia systemu ABC/M w przedsiębiorstwie
produkcyjnym. Dopiero w kolejnych etapach wdrożenio-
wych budowane są modele pozostałych obszarów firmy.
Coraz szerszy asortyment wpływał na zmniej-
szenie przeciętnej wielkości partii produkcyjnej.
W konsekwencji koszty działań realizowanych
na poziomie każdej partii produkcyjnej (przygo-
towanie produkcji, kontrola partii produkcyj-
nych, „płukanie” linii produkcyjnych po kolejno
wyprodukowanych smakach, przebudowy linii
produkcyjnych na nowy typ opakowania) stano-
wią aż 24% kosztów wytworzenia wyrobów go-
towych.
Dostępność informacji o jednostkowych kosz-
tach wytworzenia poszczególnych produktów
(
widok 3
) pozwala w bardzo prosty sposób
wskazać te produkty, które charakteryzują się
najwyższymi jednostkowymi kosztami wytwo-
rzenia.
Jakich informacji dostarczył model
Już same informacje o strukturze kosztów
działań bezpośrednio i pośrednio produkcyj-
nych nasunęły wiele istotnych wniosków (
wi-
dok 2
). Niestety, potwierdziły się obawy, że
szeroki portfel produktów w znacznym stopniu
wpływa na kosztochłonność procesu produk-
cyjnego.
Widok 2
Struktura kosztów wytworzenia wyrobów gotowych
Źródło: opracowanie własne w oprogramowaniu ABC/M Analyzer®
Controlling nr 4
●
1–30 kwietnia 2008
39
Koszty w zarządzaniu
Rachunek kosztów działań
Widok 3
Ranking jednostkowych kosztów wytworzenia produktów
Źródło: opracowanie własne w oprogramowaniu ABC/M Analyzer®
Widok 3
obrazuje zróżnicowanie w jednost-
kowych kosztach wytworzenia produktów w ra-
mach wybranej grupy produktowej (wody i na-
poje w dwulitrowych opakowaniach PET).
W tej grupie produktowej przeciętny jednostko-
wy koszt wytworzenia wyniósł w 3. kwartale
2007 r. 0,42 zł na sztukę. Produkt „najtańszy”
(prawa strona wykresu) charakteryzował się
jednostkowym kosztem wytworzenia na pozio-
mie 0,35 zł na sztukę (o 17% niższym w porów-
naniu z kosztem przeciętnym). Produkt „naj-
droższy” (lewa strona wykresu) to aż 0,91 zł na
sztukę, czyli aż o 117% więcej w porównaniu
z przeciętnym kosztem jednostkowym w tej gru-
pie produktowej.
Wykres zaprezentowany na
widoku 3
wy-
raźnie wskazuje, że istnieje grupa produktów
charakteryzująca się znacznie wyższymi jed-
nostkowymi kosztami wytworzenia (lewa stro-
na wykresu na
widoku 3
). Porównanie struk-
tury kosztów działań dla produktu „najdroż-
szego” i „najtańszego”, zaprezentowane na
widoku 4
, wyraźnie wskazuje na przyczynę
tak dużej różnicy w jednostkowych kosztach
wytworzenia.
W przypadku produktu „najdroższego” udział
kosztów działań realizowanych przy uruchomie-
niu każdej partii produkcyjnej (przygotowanie
produkcji, kontrola partii produkcyjnych, „płu-
kanie” linii produkcyjnych) w koszcie jednostko-
wym ogółem wyniósł aż 38%. W przypadku
produktu „najtańszego” jest to zaledwie 5%. Wy-
niki analizy wskazują jednoznacznie, że przy-
czyną wysokiego jednostkowego kosztu wytwo-
rzenia produktu jest „zbyt mała” wielkość partii
produkcyjnych. W wielu przedsiębiorstwach
40
www.controlling.infor.pl
[ Pobierz całość w formacie PDF ]