rada szkoleniowa - agresja, Cosinus
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->JOANNA SŁOWIK, MONIKA ZAJĄCAGRESJA I PRZEMOC W SZKOLE1WSTĘPO problemie agresji i przemocy dotykającej uczniów wielu klas, nauczyciele i rodzice niezawsze się dowiadują, nie zawsze zdają sobie sprawę z istniejących zagrożeń.Życzyłabymsobie,aby ten artykuł wniósł wiedzę niezbędną do uwrażliwienia nas na przejawy przemocy w klasie(grupie), pozwolił lepiej zrozumieć zachowania o charakterze agresywnym.Obserwując rozmaite formy agresji, z reguły zastanawiamy się, co mogło być przyczynątakich zachowań. Większość z nas koncentruje się jedynie na samym akcie agresywnym.Dokonujemy oceny zachowania jako złego i karygodnego. Samo zachowanie agresywne niestanowi informacji na temat oczekiwań dziecka. Dopiero wówczas, gdy poznamy cel określonegopostępowania, możliwa będzie reakcja na to, czego dziecko chce. Może się okazać,żeto, couznaliśmy za chęć zniszczenia, w rzeczywistości jest chęcią zwrócenia na siebie uwagi. Podstawąmoralnej oceny działania jest motywująca je intencja, a nie jego efekty. Każde działanie zachodziw określonych warunkach, w określonymśrodowisku.Dane reakcje mogą być równieżodpowiedzią na bodźce płynące z otoczenia. Dlatego chcąc interpretować zachowania agresywne,należy zwrócić uwagę właśnie na warunki zewnętrzne, w jakich takie zachowania się przejawiają.Wielu nauczycieli mówi,żezjawisko przemocy wśród dzieci przybiera coraz groźniejszeformy. Nikt nie ma już wątpliwości,żeprzeciwdziałanie temu problemowi stało się dla nas,wychowawców wyzwaniem.Przemoc, jeśli ma miejsce w klasie, stanowi problem, którym musimy się zająć. Brakreakcji oznacza ciche przyzwolenie. Przyzwolenie na to, aby jedni uczniowieżyliw poczuciukrzywdy i osamotnienia, a inni w poczuciu bezkarności. Dodatkowo niepokoi fakt,żedziecibędące ofiarami przemocy, nie mówią nikomu o swojej sytuacji. Pełniąc rolę wychowawcy niemożemy o tym zapominać.Często, mierząc się z przemocą w swojej klasie ( grupie ), możemy odczuwać bezradność,czasem nawet gniew, czy złość. To naturalne reakcje na ten trudny problem. W takich sytuacjachpomocna staje się wiedza o tym zjawisku. Kiedy rozumiemy, czym jest agresja i przemoc, znamyprzyczyny takich zachowań u uczniów,łatwiejnam poszukać sposobów zapobieganiai przeciwdziałania. Kiedy potrafimy odpowiednio wcześnie rozpoznać w swojej klasie (grupie)różne formy przemocy, ochraniamy naszych uczniów przed jej długotrwałymi skutkami.1. CO TO JEST AGRESJA I PRZEMOC?Agresja i przemoc to zjawiska powszechne i bardzo szkodliwe społecznie. Agresja wśróddzieci i młodzieży przybiera na sile i częstotliwości, spotykamy jej przejawy na każdym kroku, nieomija również naszej szkoły.Przemoc narusza podstawowe prawo każdego dziecka - prawo dożyciaw poczuciubezpieczeństwa na terenie własnej szkoły, a także poza jej murami.Często pojawia się trudność związana z tym, jak określić zachowanie naszych uczniów.Kiedy są to zachowania agresywne, a kiedy mamy do czynienia z atakami przemocy.Agresją nazywamy każde zamierzone działanie przeciw innym osobom lub przedmiotom,które ma na celu wyrządzenie szkody, straty, bólu. Jest to każde zachowanie wyrządzającekrzywdę drugiej osobie. Pojęciem agresji obejmujemy również sytuacje, kiedy dziecko niszczyswoje lub cudze rzeczy, czy też sprzęt szkolny.Przemoc jest synonimem agresji fizycznej. Ma miejsce wówczas, gdy dziecko atakującejest silniejsze fizycznie lub psychicznie. Cechą charakterystyczną jest zatem nierównowaga sił.Mamy sprawcę i ofiarę.Szczególnie bolesne dla uczniów jest zjawisko znęcania się, kiedy jeden uczeń jest przezdłuższy czas narażony na ataki ze strony silniejszego kolegi, czy grupy i nie potrafi się imprzeciwstawić.W naszej klasie, czy grupie są również uczniowie, którzy są neutralnymi obserwatorami2iświadkamizdarzeń. Mogą być naszymi sprzymierzeńcami w próbach rozwiązywania konfliktów.Jeżeli dziecko przejawia agresję w obecności osoby dorosłej, która reprezentuje biernąpostawę, oznacza to dla dziecka przyzwolenie na taką aktywność. Brak reakcji może takżeutrwalić zachowania agresywne, oznacza ciche przyzwolenie. Nie możemy być obojętni wobecnajmniejszych przejawów agresji i przemocy.Zajmując się problematyką agresji nie sposób pominąć związku, jaki zachodzi pomiędzyuczuciami, a działaniem. Związek ten jest obustronny, gdyż podejmowane działanie wywołujew nas określone uczucia, a te z kolei wpływają na nasze działanie. Takie relacje są adekwatnew odniesieniu do zachowań agresywnych i uczucia gniewu. Odczuwanie gniewu pociąga za sobąokreślone zachowania.2. FORMY PRZEMOCY SPOTYKANE W SZKOLENajbardziej powszechny podział agresji ze względu na formy, w jakich jest przejawiana, topodział na:agresję fizyczną,czyli atak na inną osobę, w którym atakujący posługuje sięokreślonymi częściami ciała lub narzędziami zadając ból lub wyrządzając szkody osobie będącejprzedmiotem agresji (bójki, kopnięcia, popchnięcia, podcinanie, wymuszanie pieniędzy,niszczenie własności cudzej i własnej, plucie).agresję słownąpolegającą na tym,żeagresor, posługując się bodźcami werbalnymi,szkodliwymi dla osoby atakowanej, wywołuje u niej strach, poczucie krzywdy, czy też odrzucenieuczuciowe (zastraszenie, przezywanie, wyśmiewanie, grożenie, ośmieszanie, plotkowanie,namawianie się, szantaż, obrażanie, obrzucanie wyzwiskami, przekleństwa).agresję bez użycia słów i kontaktu fizycznego(wrogie gesty, miny, izolowanie,manipulowanie związkami).Można spotkać się również z podziałem naagresję czynną(podejmowane są działania naszkodę podmiotu agresji) ibierną(agresor, powstrzymując się od określonych działań, powodujeniekorzystne konsekwencje dla osoby atakowanej).Analiza zachowań agresywnych, przeprowadzona na podstawie obserwacji zachowańdzieci, pozwoliła także na wyodrębnienieagresji bezpośredniej(bezpośrednie ataki na osoby,czy przedmioty będąceźródłemfrustracji, jak bicie, przewracanie, podstawianie nogi, przezywanie,wyśmiewanie) iagresji pośredniej(agresja zmierza do wyrządzenia szkody w sposób okrężny-tak,żeofiara często nie wie, kto jest agresorem; może to być donosicielstwo, skarżenie, poniżaniekogoś).Formy agresji wśród dzieci chorychZachowania agresywne dzieci chorych charakteryzują się szukaniem kogośodpowiedzialnego za doznane zło (chęcią ukarania go). Dziecko czuje się czyjąś ofiarą lub uważa,żesamo zawiniło i w stosunku do siebie ma pretensję bliską nienawiści. Może też tu występować„mechanizm kozła ofiarnego", co wyraża się w biciu lalki, psa, czy kota, w niszczeniu mebli,złośliwości wobec kolegów, którzy nic nie zawinili.Reakcje agresywne mogą przejawiać się również w następujących formach:- wymyślanie, zuchwalstwo, pomówienia(agresja słowna)- uderzanie, bicie(agresja fizyczna)- wrogość, niechęć do otoczenia- negatywne nastawienie uczuciowe- niecierpliwość- zazdrość, nieufność- postawa prowokacyjna, różne „złośliwości".Obserwując różne formy agresji musimy zastanowić się, co mogło być przyczyną takich3zachowań. Nie wolno nam koncentrować się jedynie na samym akcie agresji, musimy dążyć dopoznania celu określonego postępowania. Może się bowiem okazać,żeto, co uznaliśmy za chęćnp. zniszczenia, w rzeczywistości jest chęcią zwrócenia na siebie uwagi. Chcąc interpretowaćzachowania agresywne, należy zwrócić uwagę właśnie na warunki zewnętrzne, w jakich takiezachowania się przejawiają.3. PRZYCZYNY AGRESJI I PRZEMOCYZachowania agresywne są przedmiotem negatywnej oceny społecznej. Na zewnątrzwidoczne są jedynie ich skutki: zniszczenie, gniew, nienawiść, zniekształcone relacje społeczne,przestępczość. Możemy im zapobiegać, spełniając określony warunek. Jedynie posiadając wiedzęo przyczynach i mechanizmach agresji ludzkiej, będziemy mogli przeciwdziałać jej negatywnymkonsekwencjom.Najbardziej niezawodną metodą wywoływania agresji jest prowokacja lub zniewaga, czyto słowna, czy w formie fizycznej. Wywołuje ona agresję z trzech powodów:- wzbudza gniew, cierpienie, którego sprowokowana osoba chce się pozbyć ireaguje agresywnie (bądź ucieka ),- wzbudza pragnienie rewanżu, demonstracji siły,-wzbudza chęć ukarania za niezgodne z normami zachowanie.Drugim czynnikiem rodzącym agresję jest pobudzenie emocjonalne. Nasila onooddziaływanie prowokacji i osłabia naszą kontrolę nad sobą. Dzieci, a także dorośli częstozachowują się agresywnie w wyniku swoich tłumionych emocji, czy nawet zmęczeniapogodą, przeciążenia fizycznego.Na to, aby dziecko stało się sprawcą przemocy mają wpływ określone warunki jegorozwoju i sposoby wychowywania go. Nie istnieje jednak konkretna przyczyna, zwykle jest tozespół różnych czynników, splot okoliczności, które decydują o zachowaniach agresywnych.Zastanawiając się nad przyczynami agresji i przemocy swoich uczniów warto wziąć pod uwagę:przede wszystkim dom rodzinny, później szkołę, grupę rówieśniczą i media. W naszej placówceprzyczyną zachowań agresywnych w dużej mierze jest patologia .Przyczyny tkwiące w rodzinie:negatywny czy chłodny stosunek emocjonalny rodziców do dziecka (dzieci niechciane)- brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami swego dziecka- pobłażliwość i przyzwolenie dla dziecka na stosowanie agresji wobec innych- brak dobrego przekazu, co jest dobre, a co złe- brak jasno określonych granic - jak wolno dziecku się zachować a jak nie- brak jednolitych wymagań w stosunku do dzieckastosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między dorosłymii w stosunku do samego dziecka- wychowywanie w duchu „dziecko nie ma głosu"rozwiązywanie konfliktów i napięć domowych metodami siłowymi- kryzysy domowe (kłótnie, rozwód)podwójne wzorce zachowań (co innego mówi, co innego robi)-gorący temperament samego dzieckaDzieci które czują się bezpiecznie w swoich relacjach z rodzicami, są mniej agresywnei lepiej sobie radzą z emocjami. Gdy otacza się je miłością i zainteresowaniem, mają małopowodów do agresji i wrogości. Uciekają się do niej wtedy, gdy się boją, są osamotnione, pełnerozterek lub, gdy mają silną potrzebę akceptacji, bądź zwrócenia na siebie uwagi.4Przyczyny tkwiące w szkole:- hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość- czas spędzany głównie w sposób ukierunkowany- stała sytuacja oceny i narzucony z góry porządek- brak jednolitych wymagań w stosunku do dziecka- anonimowość uczniów i nauczycieli- chłód emocjonalny nauczycieli w stosunku do uczniów- niewłaściwe sposoby komunikowania się nauczycieli z uczniami (poniżanie,ośmieszanie przed klasą, straszenie, podkreślanie władzy nauczyciela)- agresja i przemoc dorosłych na terenie szkoły- relacje oparte tylko na wymaganiach bez nagradzania i wzmacniania pozytywnychzachowań dzieci- zbyt duże wymagania bez względu na zdolności dziecka- brak podkreślania i doceniania wysiłków i postępów dzieci, skupienie nanegatywach- niesprawiedliwe traktowanie i ocenianie uczniów- mało uwagi poświęconej rozładowaniu napięć podczas lekcji- nuda i schematyczność podczas lekcji- brak jasnych regułżyciaszkolnego- brak konsekwencji i zgodności nauczycieli w egzekwowaniu przyjętych norm- brak u uczniów poczucia współodpowiedzialności zażycieszkoły.Wpływy grupy rówieśniczej;-naśladowanie osób agresywnych przez osoby niepewne swojej pozycji w grupie(poczytywanie agresji jako odwagi i siły)rozmywanie się odpowiedzialności (jeśli jest się jednym z wielu, odpowiedzialnośćsłabnie i zmniejsza się poczucie winy, słabną wyrzuty sumienia) uczeń stosujący przemoc odnosikorzyści, nie traci swej popularności, nie spotyka się z negatywnymi konsekwencjami ze stronydorosłych długotrwałe dokuczanie ofierze powoduje,żekoledzy zmieniają do niej swój stosunek;prześladowanie ofiary czyni ją w oczach dzieci mniej wartościową.Wpływ mediów:Media obniżają poziom empatii, współczucia u dzieci dla ofiar przemocy, podwyższająpróg tolerancji wobec tej przemocy, ponieważ: nie pokazują cierpienia i krzywdy ofiaryprzemocy;Przekazywana w telewizji przemoc w poważnym stopniu wpływa na uczenie się jej przezdzieci. Wpływa na agresywne zachowania, tłumi wrażliwość w odbiorze realnegożycia.Większość dzieci lubi książki, filmy i reportaże, gdzie przemoc „gra pierwsze skrzypce".Uciekają od nudnych „mydlanych oper",śmiejąsię z romansów.Istnieje związek pomiędzy oglądaniem przemocy w telewizji, a wzrostem agresji -wszechstronność przemocy w telewizji zwiększa naszą agresję.Media to nie tylko radio i telewizja. Wielkim zagrożeniem są media nowoczesne -technologia DVD, gry komputerowe z zastosowaniem wirtualnej rzeczywistości, czy wreszcienajpopularniejsze medium przełomu wieków - INTERNET. Internet to lawinowy wzrost liczbyinformacji pozostających w chaosie, przez nikogo nie selekcjonowanych i nie recenzowanych.Wielkość danych zaburza myślenie, rodzi frustrację i agresję.Niekontrolowane użytkowanie, bezkrytyczne korzystanie z osiągnięć techniki osłabiaintelekt szczególnie u dzieci i młodzieży, które „są w drodze" do umysłowej dojrzałości.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]