Rachunkowość zarządcza - wykłady całość (1), Uniwersytet ekonomiczny, Studia magisterskie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: piosik01@ue.katowice.pl
Wykład nr 1 – 23.02.2013
Konsultacje
w środy: 18.10 – 19.00
Egzamin
– średnia z zaliczenia (zadania) i egzaminu (test jednokrotnego wyboru)
Treść przedmiotu:
1.
Definicja i funkcje rachunkowości zarządczej
2.
Systemy rachunku kosztów i kryteria ich klasyfikacji
3.
Rachunek kosztów zmiennych i rachunek absorpcyjny
4.
Standaryzacja kosztów
5.
Różne koszty dla różnych celów
6.
Budżetowanie
7.
Podstawowa i rozszerzona analiza C-V-P
8.
Rachunkowość odpowiedzialności
9.
Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności i ryzyka
Literatura obowiązkowa:
1.
Piosik A. (2006): Zasady rachunkowości zarządczej. Wydawnictwo Naukowe PWN. Seria RRR
2.
„Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne”, praca pod red. I. Sobańskiej, wyd. C.H. Beck,
Warszawa 2009
„Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne”, praca pod red. I. Sobańskiej, wyd.
C.H. Beck, Warszawa 2010
Literatura zalecana:
1.
3.
Dobija M. (2007): Rachunkowość zarządcza i controlling. Wydawnictwo Naukowe PWN
2.
Drury C. (2004): Management and Cost Accounting. Sixth edition, Value Media Edition. Thomson
3.
Sojak S. (2003): Rachunkowość zarządcza. TNOiK
4.
Nowak E. (2009): Zaawansowana rachunkowość zarządcza. PWN, wydanie II zmienione
Rachunkowość zarządcza
- podsystem rachunkowości dostarczający informacji dla realizowania funkcji
zarządzania (planowania, organizowania, zatrudniania, kierowania i kontroli), Zadora K. 1995.
Struktura rachunkowości zarządczej:
•
Analizy na poziomie zarządzania operacyjnego
•
Analizy na poziomie zarządzania strategicznego
•
Struktury i systemy rachunku kosztów
System rachunku kosztów
– badanie i transformowanie, według przyjętego modelu informacji o przychodach i
kosztach działań przyszłych, bieżących i zamierzonych w celu wspomagania zarządzania organizacją, Jaruga A.
1999.
Kryteria klasyfikacji systemów RK:
•
Stopień zróżnicowania produktów
•
Zakres kosztów produktu
•
Forma i stopień normowania kosztów produktów
•
Dominujące struktura stosowana przy transformacji kosztów pośrednich
SRK ze względu na stopień zróżnicowania produktów
•
Kalkulacja podziałowa – kosztowanie produktów jednorodnych (homogenicznych), które przepływają
przez proces produkcyjny lub ciąg procesów. Dokumentacja uwzględniająca przepływ jednostek
fizycznych i ekwiwalentnych produkcji. Możliwość standaryzacji kosztów produktów (rachunek
kosztów standardowych). Zastosowanie: produkcja masowa.
•
Kalkulacja doliczeniowa – kosztowanie produktów zróżnicowanych (zleceń). Poszczególne produkty
zużywają różną ilość zasobów w trakcie realizacji w poszczególnych miejscach powstawania kosztów
lub procesach. Raportowanie kosztów poszczególnych zleceń. Rozliczanie kosztów pośrednich za
pomocą kluczy podziałowych. Standaryzacja kosztów produktów ewentualnie w ramach asortymentu
(rachunek kosztów standardowych) lub brak możliwości pełnej standaryzacji (rachunek kosztów
normalnych). Zastosowanie: produkcja jednostkowa lub seryjna.
•
Kalkulacja kosztów produktów łącznych – rozliczanie kosztów wspólnych na produkty w oparciu o
określone bazy rozliczeń. Zastosowanie w specyficznej sytuacji – z surowca (surowców) otrzymuje się
1
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: piosik01@ue.katowice.pl
kilka produktów ( łącznych), przy czym nie można otrzymać jednego produktu nie wytwarzając innych.
Najczęściej standaryzacji podlega relacja wielkości fizycznych produkcji poszczególnych produktów
łącznych na zużycie surowca (surowców).
SRK – zakres kosztów rozliczanych na produkty
•
Rachunek kosztów super-zmiennych – kosztami produktu są tylko koszty materiałów bezpośrednich.
Koncepcyjnie związanych z teorią ograniczeń Goldratta, wedle której wszystkie koszty operacyjne
(poza materiałami bezpośrednimi) są stałe.
•
Rachunek kosztów zmiennych – dzieli się na koszty na zmienne (zależne od aktywności i stałe
(względnie niezależne od aktywności). Kosztami produktu są wyłącznie koszty zmienne wytwarzania
(koszty stałe wytwarzania nie są składnikiem zapasów). Rachunek ewaluował, powstawały rachunki
wielostopniowe. Zastosowanie: rachunek był podstawą rozwoju analiz na poziomie zarządzania
operacyjnego.
•
Rachunek kosztów pełnych – kosztami produktu są koszty zmienne i stałe wytwarzania. Najczęściej ma
postać rachunku systematycznego. Zastosowany na pierwszym planie w sprawozdawczości finansowej.
Specyficzna odmiana w rachunku kosztów działań
•
Rachunek kosztów super-pełnych – Na produkty rozlicza się wszystkie koszty operacyjne (również
koszty sprzedaży) oraz koszty kapitału (własnego i obcego). Zastosowanie: najczęściej w analizach
opłacalności.
Systemy rachunku kosztów ze względu na formę i stopień normowania kosztów:
•
Rachunek kosztów faktycznych – koszty produktu obejmują koszty faktyczne w zakresie wszystkich
grup kosztów (faktyczna cena zasobu x faktyczne zużycie).
•
Rachunek kosztów standardowych – koszty produktu obejmują wstępnie wyłącznie koszty standardowe
dla wszystkich grup kosztów produktu (koszty bezpośrednie, koszty pośrednie) według formuły:
standardowa cena zasobu x standardowe zużycie. Następnie ustala sie koszty rzeczywiste i odchylenia.
•
Rachunek kosztów normalnych – rozwiązanie mieszane. Koszty produktu zawierają koszty częściowo
planowane częściowo rzeczywiste, przy czym występuje dużo wariantów tego rachunku. Według
najbardziej „typowego” koszt produktu obejmuje: w zakresie kosztów bezpośrednich koszty faktyczne,
w zakresie kosztów pośrednich koszty wynikające z zastosowania stawki planowanej x faktyczne
zużycie. Następnie ustala się koszty rzeczywiste i odchylenia.
•
Rachunek kosztów celu – kompleksowe zarządzanie cenami i kosztami w całym cyklu życia produktu.
Punktem wyjścia jest ustalenie docelowej ceny (na podstawie użyteczności produktu). Następnie ustala
się koszty dopuszczalne na podstawie docelowej ceny i docelowej rentowności. Konfrontacja kosztów
dopuszczalnych z bieżącymi możliwościami prowadzi do określenia kosztu docelowego. Zastosowania:
zarządzanie strategiczne, nowe lub modyfikowane produkty.
•
Rachunek redukcji kosztów – koncentracja na takiej redukcji kosztów w rozpatrywanych okresie
budżetowym, która ma docelowo doprowadzić do zgodności budżetowego zysku do poziomu
założonego w strategii. Istotą redukcji kosztów jest proponowanie wielu udoskonaleń. System
powiązanych z japońską koncepcją ciągłego udoskonalania.
Systemy rachunku kosztów ze względu na dominującą strukturę kosztów:
•
Funkcjonalne rachunki kosztów (systemy oparte na strukturze funkcjonalnej przedsiębiorstwa) –
struktury kosztów odzwierciedlają strukturę funkcjonalną przedsiębiorstwa (produkcja, sprzedaż i
marketing, zarządzanie). Podstawą jest podział kosztów na produkcyjne i pozaprodukcyjne. Rachunek
może wystąpić w odmianie tradycyjnego rachunku koszów pełnych lub zmiennych. Ośrodki
odpowiedzialności definiowane funkcjonalnie (podmioty, wydziały, działy). Zastosowany przy
dominującym wpływie orientacji funkcjonalnej w zarządzaniu. Obligatoryjne w sprawozdawczości
finansowej.
•
Rachunek kosztów działań – Osią systemu są procesy realizowane w przedsiębiorstwie: rozumienie
rynku, wypracowanie wizji i strategii, projektowanie wyrobów i usług, marketing, sprzedawanie
wyrobów i usług, produkowanie i dystrybucja, fakturowanie i obsługa posprzedażowa. Podstawowym
obiektem tego rachunku są działania (podzbiory procesów). Ustala się koszty działań i rozlicza się je na
produkty. Dominuje w odmianie rachunku kosztów pełnych, ale może wystąpić w postaci kosztów
zmiennych. Zastosowanie w zarządzaniu operacyjnym (budżetowanie i kontrola) oraz strategicznym
(ocena rentowości produktu klientów, dostawców, analiza efektywności procesów gospodarczych).
2
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: piosik01@ue.katowice.pl
Przykład – Rachunek kosztów zmiennych i pełnych
Przedsiębiorstwo wytwórcze produkuje wyrób. W analizowanym okresie jednostkowy koszt zmienny
wytworzenia wyniósł 5 zł/szt., w tym materiały bezpośrednie 2,5 zł/szt., wynagrodzenia bezpośrednie 1,0 zł/szt.,
koszty pośrednie zmienne wytworzenia 1,5 zł/szt. Jednostkowy koszt zmienny sprzedaży wyniósł 1,0 zł/szt.
Koszty pośrednie stałe wytworzenia wyniosły rocznie 55 000 zł, natomiast koszty ogólnego zarządu 15 000 zł.
W bieżącym okresie wolumen produkcji wyniósł 20 000 szt., a sprzedano 16 000 szt., uzyskując 11 zł/szt. Na
początku okresu nie było zapasu produkcji w toku i wyrobów gotowych.
1.
Przedstawić ewidencyjnie przepływy kosztów oraz ustalić wynik ze sprzedaży zgodnie z zasadami
rachunku kosztów pełnych oraz rachunku kosztów wymiennych.
2.
Sporządzić funkcjonalny i behawioralny RZiS.
3.
Wycenić zapas końcowy wyrobów gotowych
Rachunek kosztów pełnych
Materiały
Produkcja
Wyroby gotowe
Zob. z tyt. wynagr.
X
50 000 1a 1a
50 000
155 000 2
2
155 000
124 000 3
20 000 1b
1b
20 000
155 000
124 000
1c
30 000
31 000 Sk.
1d
55 000
155 000
155 000
155 000
155 000
K. wytw. wyr.
sprzed.
Koszty pośr.
zmienne
Koszty og. zarządu
Koszty szpedaży
X
15 000
15 000 5
3
124 000
124 000 4
X
30 000
30 000 1c
X
16 000
16 000 6
15 000
15 000
124 000
124 000
30 000
30 000
16 000
16 000
Koszty pośr. st.
wytw.
Przychody ze
sprzed.
Należności
Wynik finansowy
X
55 000
55 000 1d
7
176 000
8
176 000
176 000 7
4
124 000
176 000 8
55 000
55 000
176 000
176 000
5
15 000
6
16 000
155 000
176 000
Sk.
21 000
Koszt jednostkowy = 155 000 / 20 000 = 7,75 zł/szt.
Funkcjonalny RZiS – RK pełnych
(do sprawozdań finansowych i podatków)
1.
Przychody ze sprzedaży
176 000
2.
Koszt wytworzenia wyrobów sprzedanych
124 000
3.
Marża brutto (1-2)
52 000
4.
Koszty ogólnego zarządu
15 000
5.
Koszty sprzedaży
16 000
6.
Zysk ze sprzedaży
21 000
3
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: piosik01@ue.katowice.pl
Rachunek kosztów zmiennych
Materiały
Produkcja
Wyroby gotowe
Zob. z tyt. wynagr.
X
50 000 1a 1a
50 000
100 000 2
2
100 000
80 000 3
20 000 1b
1b
20 000
100 000
80 000
1c
30 000
20 000 Sk.
100 000
100 000
100 000
100 000
Koszty og. zarządu
K. wytw. wyr. sprzed.
Koszty pośr. zmienne
Koszty szpedaży
X
15 000
15 000 6
3
80 000
80 000 4
X
30 000
30 000 1c
X
16 000
16 000 7
15 000
15 000
80 000
80 000
30 000
30 000
16 000
16 000
Koszty pośr. st.
wytw.
Przychody ze
sprzedaży
Należności
Wynik finansowy
X
55 000
55 000 5
8
176 000
9
176 000
176 000 8
4
80 000
176 000 9
55 000
55 000
176 000
176 000
5
55 000
6
15 000
7
16 000
166 000
176 000
Sk.
10 000
176 000
176 000
Koszt jednostkowy = 10 000 / 20 000 = 5,00 zł/szt.
Behawioralny RZiS – RK zmiennych
(lepszy z punktu widzenia rachunkowości zarządczej)
1.
Przychody ze sprzedaży
176 000
2.
Koszt zmienny wytworzenia wyrobów sprzedanych 80 000
3.
Koszt zmienny sprzedaży i OZ
16 000
4.
Marża pokrycia (1-(2+3))
80 000
5.
Koszty stałe wytwarzania
55 000
6.
Koszty stałe ogólnego zarządu i sprzedaży
15 000
7.
Zysk ze sprzedaży
10 000
Wielostopniowy rachunek pokrycia kosztów stałych
Wyniki
/
Obiekty kosztów
Grupy wyrobów
I
II
Przedsiębiorstwo
A
B
C
D
Marża pokrycia I
x
x
x
x
xx
- koszty stałe wyrobów
x
x
x
x
xx
= marża pokrycia II
x
x
x
x
xx
- koszty stałe grup wyrobów
x
x
xx
= marża pokrycia III
x
x
xx
- koszty stałe miejsc powst.
x
x
xx
= marża pokrycia IV
x
x
xx
- koszty stałe przedsiębiorstwa
xx
xx
= wynik okresu
xx
xx
Rachunkowość zarządcza na poziomie zarządzania operacyjnego:
•
Modelowanie kosztów standardowych
•
K-W-Z
•
Budżetowanie
•
Kontrola budżetowa
Analizy dla zarządzania strategicznego:
•
Kształtowanie kosztów produktu w dłuższym okresie
4
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: piosik01@ue.katowice.pl
•
Analiza kosztów klientów i dostawców w dłuższym okresie
•
Kształtowanie struktur kosztowych (zasobów i procesów) SJG
•
Pomiar dokonań w zakresie realizacji celów strategicznych
•
Budżetowanie kapitałowe
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]