rach kosz t2, rachunek kosztów
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dr Marianna Kowalska
s
ss
Ogþ kosztw poniesionych przez przedsiħbiorstwo moŇemy klasyfikowaę wedþug
nastħpujĢcych systemw:
s
s
W ramach rachunku kosztw peþnych wszystkie koszty moŇemy podzielię na: s
s
1
.
RozrŇnienie miħdzy kosztami poĻrednimi i bezpoĻrednimi wynika z chħci
przyporzĢdkowania wszystkich kosztw do jednostki kalkulacyjnej.
s to koszty, ktre w jednoznaczny sposb sĢ identyfikowane z
przedmiotem kosztu, takim jak produkt, czy usþuga, np.: wynagrodzenia pracownikw
produkcyjnych, koszty materiaþw i surowcw wykorzystywanych przy produkcji. Koszty te
przyporzĢdkowuje siħ do konkretnych wyrobw na podstawie dokumentacji Ņrdþowej, bez
Ňadnego dodatkowego przeliczania moŇna je odnieĻę wprost na jednostkħ kalkulacyjnĢ.
Zwykle do kosztw bezpoĻrednich zaliczamy: materiaþy bezpoĻrednie, pþace bezpoĻrednie i
inne koszty bezpoĻrednie.
s natomiast nie sĢ jednoznacznie przyporzĢdkowane do przedmiotu
kosztw. Nie moŇna ich, zatem na podstawie dokumentw Ņrdþowych przypisaę wprost do
okreĻlonych jednostek kalkulacyjnych lub, ktrych ustalenie w danych warunkach jest
nieopþacalne z powodu zbyt duŇej pracochþonnoĻci czy nie istotne na zbyt maþĢ kwotħ.
Koszty te rozlicza siħ, wiħc za pomocĢ okreĻlonych kluczy podziaþowych, np.: w proporcji
do ktrejĻ z pozycji kosztw bezpoĻrednich. Do kosztw poĻrednich zaliczamy: koszty
wydziaþowe, koszty oglnozakþadowe, koszty zakupu i koszty sprzedaŇy.
Koszty w ukþadzie kalkulacyjnym w duŇym stopniu zaleŇĢ od rodzaju produkcji
przedsiħbiorstwa, moŇliwoĻci obliczeı poszczeglnych pozycji kosztw, a takŇe od
przyjħtych sposobw planowania i kontroli kosztw. Dlatego nie ma jednego,
obligatoryjnego dla wszystkich firm ukþadu kalkulacyjnego kosztw. W zaleŇnoĻci od
potrzeb moŇe byę on odpowiednio modyfikowany.
1
Nowak E. Rachunek kosztw. Warszawa PWN 2006 s. 15
Dr Marianna Kowalska
s
CharakterystycznĢ cechĢ tegoŇ ukþadu jest moŇliwoĻę þĢczenia poszczeglnych pozycji
kosztw, a takŇe þĢczenia niektrych pozycji w bardziej zþoŇone kategorie.
Suma kosztw bezpoĻrednich i kosztu wydziaþowego skþada siħ na koszt wytworzenia, za
pomocĢ ktrego dokonuje siħ wyceny wyrobw gotowych i produkcji nie zakoıczonej.
Nastħpnie dodajĢc koszty poĻrednie - oglnozakþadowe (koszty oglnego zarzĢdu), zwiĢzane
z administracjĢ i koordynacjĢ dziaþalnoĻci przedsiħbiorstwa jako caþoĻci, np.: utrzymanie
budynku administracji, wynagrodzenia pracownikw biur, koszty badaı i rozwoju -
otrzymujemy zakþadowy koszt wytworzenia. Koszt ten powiħkszony o koszty sprzedaŇy -
zwiĢzane z marketingiem, dystrybucjĢ produktw czy usþug, a takŇe ze zdobyciem zamwieı
i ich realizacjĢ, np.: koszty magazynowania, wynagrodzenia i prowizje dla sprzedawcw,
obsþuga klientw, dostarczanie towarw do odbiorcy - wpþywa na powstanie caþkowitego
kosztu wþasnego sprzedaŇy
2
.
Wiadomo, Ňe koszty wywierajĢ wpþyw na wielkoĻę zysku przedsiħbiorstwa. Aby poznaę jego
wielkoĻę musimy znaę rozmiary poniesionych kosztw i osiĢgniħtych przychodw. Jest to z
tego wzglħdu waŇne, gdyŇ nie zawsze koszty produkcji w danym okresie sĢ rwne kosztom
wþasnym sprzedaŇy w tym okresie. BħdĢ one wwczas rwne, gdy wszystkie wytworzone
wyroby zostanĢ sprzedane i nie wystĢpiĢ zapasy produkcji gotowej lub zapasy produkcji w
toku. NaleŇy, zatem wyrŇnię koszty przypadajĢce na produkty sprzedane oraz koszty
przypadajĢce na zapasy. Na koszty sprzedanych produktw skþadajĢ siħ: techniczny koszt
wytworzenia i koszty okresu obejmujĢce koszty zarzĢdu i sprzedaŇy. Natomiast zapas
koıcowy wyrobw gotowych i produkcji niezakoıczonej wyceniany jest wyþĢcznie po
technicznym koszcie wytworzenia. Wyroby te znajdujĢ siħ w magazynie i zostajĢ ujħte jako
zapas produktw, czyli Ļrodek majĢtku obrotowego. StanĢ siħ one kosztem uzyskania
przychodw w momencie ich sprzedaŇy. Mamy tu, wiħc do czynienia z dwoma rodzajami
kosztw: okresu i produktw.
s - to te koszty, ktre majĢ potencjaþ do generowania przychodw poza
bieŇĢcym okresem. Koszty poniesione na wytworzenie pewnych produktw przyniosĢ
korzyĻci w postaci zysku w momencie sprzedaŇy tych produktw i stanĢ siħ wwczas
kosztami okresu. Kosztami produktw sĢ wszystkie koszty identyfikowane z nabytymi
ńrdþo: W.Gabrusewicz, A.Kamela-Sowiıska, H. Poetschke áRachunkowoĻę zarzĢdcza" PWE Warszawa
2000r., s.55
2
Dr Marianna Kowalska
s
towarami (koszt nabycia) lub wytworzonymi produktami (np.: materiaþy zuŇyte do produkcji,
wynagrodzenia pracownikw produkcyjnych oraz poĻrednie koszty produkcyjne jak
amortyzacja maszyn produkcyjnych).
ss sĢ to koszty odnoszĢce siħ do czasu (zostaþy poniesione w danym okresie). W
skþad kosztw okresu wchodzĢ te koszty, ktre nie sĢ bezpoĻrednio zwiĢzane z produkcjĢ i
nie biorĢ udziaþu w wycenie zapasw i produkcji gotowej oraz koszty tych produktw, ktre
zostaþy w danym okresie sprzedane i wpþynħþy na wynik finansowy tego okresu.
PrzyczyniajĢ siħ one do osiĢgniħcia korzyĻci jedynie w okresie, w ktrym zostaþy poniesione.
Zatem moŇemy podsumowaę, Ňe zarwno koszty produktw jak i okresu mogĢ byę kosztami
uzyskania przychodw, rŇni je jedynie czas, w ktrym sĢ one zaliczane do kosztw
uzyskania przychodw.
Do ustalenia wysokoĻci wyniku mogĢ byę wykorzystywane w przedsiħbiorstwie koszty
ukþadu rodzajowego i kalkulacyjnego. Rachunek zyskw i strat oparty na ukþadzie
rodzajowym nazwany jest rachunkiem porwnawczym, w ktrym przychodom ze sprzedaŇy
przeciwstawia siħ koszty rodzajowe danego okresu.
Aby koszty te doprowadzię do porwnywalnoĻci z przychodami ze sprzedaŇy danego okresu,
niezbħdna jest ich korekta o zmiany stanu zapasw produktw wytworzonych i
niesprzedanych w danym okresie.
W drugim przypadku rachunek zyskw i strat oparty jest na ukþadzie kalkulacyjnym i nosi
nazwħ rachunku kalkulacyjnego. W tym przypadku przychodom ze sprzedaŇy przeciwstawia
siħ ágotowe" koszty wþasne sprzedaŇy. SporzĢdzanie wyniku finansowego tĢ metodĢ pozwala
na obliczenie nie tylko þĢcznego wyniku, ale rwnieŇ wynikw czĢstkowych, uzyskanych na
sprzedaŇy z poszczeglnych rodzajw dziaþalnoĻci. Obliczony wynik finansowy w obydwu
wariantach jest identyczny.
s
Oprcz przedstawionego powyŇej podziaþu kosztw, zwiĢzanego z wymogami
ewidencyjnymi i sprawozdawczymi, istnieje kolejny podziaþ kosztw, rwnieŇ bardzo waŇny
w podejmowaniu decyzji w przedsiħbiorstwie.
Dr Marianna Kowalska
s
Procesy decyzyjne dotyczĢ przyszþych dziaþaı firmy, dlatego teŇ nie moŇemy opieraę siħ
wyþĢcznie na kosztach historycznych, ktre zostaþy poniesione w minionym okresie. Byþyby
one przydatne z chwilĢ, gdyby przedsiħbiorstwo nie zmieniaþo swojego profilu dziaþalnoĻci,
gdyby ta dziaþalnoĻę byþa identyczna jak w okresie poprzednim. WciĢŇ zmieniajĢce siħ
warunki otoczenia jak np.: postħp technologiczny, konkurencja, itp. zmuszajĢ
przedsiħbiorstwo do nowych wyzwaı, dlatego teŇ dziaþalnoĻę w przyszþoĻci moŇe rŇnię siħ
od realizowanej w minionym okresie.
Pierwszym kryterium kosztw, sþuŇĢcych podjħciu decyzji, jest zachowanie siħ kosztw
wzglħdem rozmiarw dziaþalnoĻci przedsiħbiorstwa. PrzyjmujĢc jako miernik dziaþalnoĻci
liczbħ godzin pracy lub liczbħ jednostek produktu moŇna badaę korelacjħ miħdzy kosztem a
wybranym miernikiem. Pozycje kosztw wykazujĢcych korelacjħ z rozmiarem dziaþalnoĻci
sĢ s , natomiast koszty nieskorelowane z rozmiarami produkcji
nazywamy ss. BiorĢc pod uwagħ pierwszy czynnik, jakim jest czas moŇemy
powiedzieę, Ňe w krtkim okresie wszystkie koszty sĢ staþe, natomiast w dþugim okresie
ulegajĢ zmianom. WaŇne jest rwnieŇ, czy mwimy o koszcie caþkowitym czy
jednostkowym, gdyŇ zachowanie siħ tych kosztw jest odmienne w przypadku zmian
wielkoĻci produkcji.
ss nie ulegajĢ zmianie (pozostajĢ staþe) przy zmianie rozmiaru dziaþalnoĻci, np.:
ubezpieczenie budynkw, czynsze, dzierŇawa, wynagrodzenia pracownikw zarzĢdu. MuszĢ
byę one poniesione niezaleŇnie od poziomu produkcji, w ramach danego przedziaþu
zdolnoĻci produkcyjnych w krtkim okresie, np.: trzy - szeĻę miesiħcy. KsztaþtujĢ siħ one w
zaleŇnoĻci od upþywu czasu, dlatego teŇ nazywane sĢ kosztami okresu bĢdŅ kosztami
gotowoĻci, a z punktu wielkoĻci dziaþalnoĻci kosztami staþymi.
Widzimy, zatem, ze wraz ze wzrostem liczby wytworzonych (i sprzedanych) produktw
caþkowite koszty staþe sĢ niezaleŇne od zmian wielkoĻci produkcji, natomiast jednostkowe
koszty staþe malejĢ. Gdy firma wykorzystuje w peþni zdolnoĻci wytwrcze, wwczas koszt
jednostkowy jest najniŇszy. Nazywamy je tzw. kosztami staþymi uŇytecznymi.
KaŇda sytuacja, w ktrej mamy nie w peþni wykorzystane moce produkcyjne powoduje, Ňe
mamy do czynienia z tzw. kosztami staþymi nieuŇytecznymi lub pustymi.
WĻrd ss moŇemy wyrŇnię jeszcze:
Dr Marianna Kowalska
s
−
s s - czyli caþkowicie niezaleŇne od skali produkcji;
przykþadem takiego kosztu jest np.: amortyzacja liczona metodĢ liniowĢ;
−
sss - zachowujĢ jednakowy poziom tylko w pewnym przedziale
wielkoĻci produkcji, po jego przekroczeniu nastħpuje ich skok na wyŇszy poziom,
gdzie ponownie nastħpuje ich okresowa stabilizacja; przykþadem moŇe byę koszt
wynajmu pomieszczenia produkcyjnego. Zwiħkszenie produkcji wymaga wiħkszej
powierzchni, co wiĢŇe siħ z kwotĢ wyŇszego czynszu.
s zmieniajĢ siħ proporcjonalnie do zmiany rozmiaru dziaþalnoĻci, czyli zaleŇĢ
w rŇny sposb od wielkoĻci produkcji. Do kosztw zmiennych moŇemy zaliczyę: pþace
pracownikw produkcyjnych, materiaþy bezpoĻrednie oraz wszystkie inne wydatki, ktre bħdĢ
siħ zmieniaę wraz ze zmianĢ wielkoĻci produkcji. ReagujĢ one na zmiany wielkoĻci produkcji
w ujħciu kosztw caþkowitych. RosnĢ, gdy roĻnie wielkoĻę produkcji, natomiast malejĢ wraz
ze spadkiem produkcji. Koszty zmienne w zaleŇnoĻci od wielkoĻci produkcji mogĢ byę
rozpatrywane w trzech kategoriach:
s - wzrastajĢ w tym samym tempie, co produkcja; do
kosztw tych zaliczamy koszty bezpoĻrednio zwiĢzane z produkcjĢ wytwarzanych wyrobw i
usþug np.: wynagrodzenia pracownikw bezpoĻrednio produkcyjnych w akordzie prostym,
koszty materiaþw bezpoĻrednich, itp.
s s - rosnĢ szybciej niŇ wzrost produkcji; z tego wzglħdu sĢ
zjawiskiem negatywnym i mogĢ byę akceptowane wyþĢcznie w krtkim okresie czasu;
przykþadem tego rodzaju kosztw mogĢ byę: wynagrodzenia pracownikw bezpoĻrednio
produkcyjnych w akordzie progresywnym, gdzie stawka wzrasta wraz ze wzrostem
wydajnoĻci,
ss - rosnĢ wolniej niŇ wzrost produkcji; koszty jednostkowe majĢ
w tej sytuacji tendencje spadkowĢ; przykþadem tego rodzaju kosztw sĢ np.: wynagrodzenia
pracownikw bezpoĻrednio produkcyjnych w akordzie prostym w przypadku wprowadzania
nowej nie opanowanej produkcji wyrobw
sss
s
[ Pobierz całość w formacie PDF ]