RZYM - ŹRÓDŁA, WYKŁADY - PRAWO RZYMSKIE
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
I.POJĘCIEIŹRÓDŁPRW
1Pojcieipodiałyprawa
IUS:
a.
jako prawo predmiotowe onaca epół norm prawnych porądkujących jaką
diedinżyciadotycącądiałanialudkiegodowolonegoichronionegoprepańtwo
b.
jako prawo podmiotowe oznacza uprawnieniawynikająceprawapredmiotowego
FAS:
c.
analogicnieeradiałaniadowolonaiołanianaprereligi
WprawiearchaicnymitniałciływiąekmidyIUiFroumianychjakoprawo
ludkieiprawobokieNawetwródłachprawaklaycnegopreciwtawianieobydwupojć
niebyłootreNormyreligijnetanowiłybowiemreguływparcieiuupełnienienorm
prawawieckiego
INIURI(nieprawoć) - wykroceniepoaerdowolonąpreIUuprawniającedo
atoowaniaankcjiwieckich(prymuupańtwowego)
NEFAS - wykroceniepoaerFciągającenaprawcgniewbogówiwymagająceich
prebłaganiapoprełożenieoiary(piaculum)
Podtawowepojcieprawacyjegonaceniapochodneniebyłycileokrelonewpańtwie
rzymskim, cowynikałoogólnejniechcijurytówdowelkiegorodajudeinicjiora
kauitycnegocharakteruówcenegoytemuprawnego
JedynaachowanadeinicjaprawapochodiodCeluaiprytoconaotaławIIwne
przez Ulpiana: "ius est ars boni et aequiPraworoumianowicniejakoamodielnybyta
praktycną umiejtnoć toowania aad dobra i prawiedliwoci ora wyranie
podkrelanojegoetycnycharakter
IU okrelano także pojciami porednimi jak IUTITI IURI PRECEPT cy
IURISPRUDENTI wiadcy to o tym że prawnicy rymcy nie odróżniali jece
prynajmniejwuogólnieniachteoretycnychnormprawnychodnormmoralnych
wracanojednakuwagnaceleiunkcjeprawa- Modestyn: "Hominum causa omne ius
constitutum sit." - wszelkieprawowinnobyćtanowioneewgldunacłowieka
Prawotoowanowicwoparciuotrypodtawy
d.
BONUM (dobro)
e.
EQUIT(najważniejaaadpryjtapodwpływemilooiigreckiejbiegiem
cautałaidyrektywąwykładniprawaiwytycnąwproceiejegotoowania -
Kontantyn Wielki Pryjło i we wytkich prawach bardiej uwgldniać
prawiedliwoćiłunoćniżciłebrmienieprepiu)
f.
HUMNIT(cłowieceńtwo)
PODIŁYPRW
g.
prawo zwyczajowe - prawo stanowione
h.
ius publicum - ius privatum
i.
ius strictum - ius aequum
j.
ius commune - ius singulare
k.
ius civile - ius gentium - ius honorarium
l.
ius vetus - ius novum
IUS PUBLICUM - IUS PRIVATUM
m.
KryteriumroróżnieniaobuprawodnalećmożnawdeinicjiUlpianaprekaanejw
Digestach ibeimienniewIntytucjachjutyniańkichKryteriumtymjetUTILIT -
koryć intere Prawo publicne regulując organiacj pańtwa prynoi koryć
połeceńtwuwcałociPrawoprywatneaopierałoinaaadiewobodytron
prynoąckoryćjegopocególnymcłonkom
n.
PraworymkierowijałoipredewytkimwcciprawaprywatnegoDlategoteż
jurycictoniewpominalinawetoprawiepublicnympoługująciterminemIU
utożamianymIUPRIVTUM
o.
Takżewpływprawarymkiegonawpółcenoćogranicainiemalżewyłącniedo
prawaprywatnegoprawopublicneotałowcaachpowechnejrecepcjipominite-
dlategoteżwykładykupiająinaprawieprywatnym
p.
Podiałnaprawopublicneiprywatneodżyłnanowowkapitalimieidodiodgrywa
nacącąrolwewpółcenychytemachprawnych
IUS STRICTUM - IUS AEQUUM
q.
Podiałtenwidocnybyłgłówniewprawieproceowymprekładającinakontrukcj
powódtwCTIONETRICTIIURIwymuałynaoobiediegociłetrymaniei
literyprawaaCTIONEBONEFIDEIawierałyklauuldobrejwiary(exidebona)i
byłybardiejelatycne
IUS COMMUNE - IUS SINGULARE
r.
PodiałtenodnoiidoróżnicowaniaakreuobowiąywanianormprawnychIU
COMMUNE (prawopopolite)obejmowałowymaigiemnormyopowechnym
atoowaniu dotycąceerokiego krguoóbNatomiat IU INGULRE (prawo
wyjątkowe)tworyłynormyodnoąceidocileokrelonychgrupoóblubjednotek
bądpojedyncychdareń
s.
Jurystów rymkich cechowała duża reerwa wobec IU INGULRE wynikająca
prekonaniażewprawieniepowinnoimnożyćwyjątków
IUS CIVILE - IUS GENTIUM - IUS HONORARIUM
t.
PodiałtenwywodiiaadyperonalimuprawnegoWytemachantycnych
normy pańtwa obowiąywały tylko jego obywateli (cive tąd iu civile) Dla
cudoiemcówtworonooobneprawo- iuperegrinorumRowójwymianytowaroweji
politycnejekpanjiRymu(koloniacjaroerenieobywateltwa)doprowadiłdo
ołabieniatejdyocjacjiikoniecnocitworenianowejwartwyprawa- ius gentium.
apewniać ono miało ochron prawną w tounkach midy Rymianami i
cudoiemcamiorarealiowaćideprawawpólnegowytkimludiomContitutio
Antoniniana (edykt Karakalli) z 212 r.nadającobywateltwoniemalżewytkimwolnym
miekańcomimperiumdoprowadiłdoutratyenuinaceniapraktycnegotego
podiału
u.
IUCIVILE(inacejiuQuiritum)odIIwpneutożamianejetIUPRIVTUMJego
najstarszym pomnikiem jest Ustawa XII Tablic (Lex Duodecim Tabularum). Prawo to
cechowałormalimikonerwatymoraniewielkailoćaktówprawnychrodących
kutkiprawne(podtymwgldemiuciviletanowiłoiutrictum)ytemtenrowijał
iprecałyokreitnieniapańtwarymkiegowcymogromnąrolodgrywała
interpretacja(interpretatio)dokonywanaprejurytów
v.
IUGENTIUMtanowiłoytemmniejormalitycnywykaującydużąelatycnoći
uchodący a iu aequum Najlepe rowiąania prawdone w iu gentium
prejmowanopoprewycajlubdrogąutawodawcądoiucivilePochodiniego
wikoć intytucji które preniknły do wpółcenego prawa prywatnego (np
kontraktykonenualne)Wroumieniuilooicnymbyłotoprawogodnenaturą
wpólneipryrodonewytkimludiom(anawetitotomżywym)
w.
IUHONORRIUMpochodiodłowahono(honor)onacającegogodnoćacyt
urąd Jako prawo urdnice dominowane było pre IU PRETORIUM (prawo
pretorkietanowiącejegopodytem)deiniowaniategoprawapodjąłiPappinian
Marcianupowiadałażejetonovivaboxiuricivili - żywymgłoemprawa
cywilnegoIuhonorariumtworonebyłobowiemcorocniewoparciuoobowiąujące
normyprawneijakotakielepiejodpowiadałorecywitocioramogłowpływaćna
brakiwregulacjachPrełomemdlaprawotwórcejdiałalnocimagitraturybyłedykt
wiecytyHadrianatanowiącyotatecnąredakcjedyktów
IUS NOVUM - IUS VETUS
x.
PodiałtenwyodrbniłiwokreieceartwaNawąIUVETUokrelanoteradawną
triadpraw(awiciucivile+iuhentium+iuhonorarium)natomiatIUNOVUM
onacałonoweprawotworoneprecearydrogącontitutione
2. Etapy rozwoju prawa rzymskiego
Diejepańtwarymkiegomiecąi wobrbiejednejormacjipołecno-gospodarczej,
byłotopańtwotypuniewolnicegomieniałyinatomiatormypańtwaitegopunktu
wideniawyróżnićmożna
a.
króletwo(753pne- 509 p.n.e.)
b.
republika (509 p.n.e. - 27 p.n.e.)
c.
pryncypat (27 p.n.e. - 284 n.e.)
d.
dominat (284 n.e. - 476newachodniejccipańtwawcciwchodniejdomierci
Justyniana w 565 n.e.)
HitoriaprawapootajewRymiewciłymwiąkuhitoriąpańtwaalenienależy
utożamiaćtychdwóchproceówTaka periodyzacja ma jeszcze swoje uzasadnienie w
predtawianiudiejówprawapublicnegoalewprypadkuprawaprywatnegonależy
wyranieanacyćwytpowaniejawikaaynchronimuhitorycnego
PrawoprywatnewRymierowijałoiwniewielkiejależnociodormpańtwanatomiat
pod ilnym wpływem premian połecno-gopodarcych właca w odnieieniu do
intytucjiniewolnictwaWyróżnićmożnawicnatpująceokrey
e.
Prawoarchaicne(odałożeniaRymudookpołowyIIIwpnetnmniejwicej do
pocątkuwojenpunickich246- 146 p.n.e)
f.
Prawopredklaycne(okrerowinitejichyłkowejrepublikiodIIIwpnedo27
p.n.e)
g.
Prawoklaycne(okrepryncypatuod27pnedokońcapanowaniacearydynatii
eweróww235rokune)
h.
Prawo poklasyczne (okres dominatu od kryzysu III wieku do 476 roku na Zachodzie i 565
roku na Wschodzie; panowanie cesarza Justyniana I /527 - 565/tworyapodokre
prawajutyniańkiego)
Granicetychokreównieąupełnieciłeiwyranejakożeprawoprywatnemiało
decydowanietendencjekonerwatywneirowijałoipowoli
Wykłady kupiają i głównie na predtawieniu prawa rymkiego klaycnego i
jutyniańkiegoperiodyacjamawiccharakterpoglądowyoraprybliżyćmapoglądna
całoć linii rowojowej i pojcia prydatne pry omawianiu ewolucji urądeń prawa
prywatnego.
Wródródełprawarymkiegowyróżnićmożnaocywicieródłapowtawaniaprawa
(onteiurioriundi)iródłaponaniaprawa(onteiuricognocendi)
ródłamipowtawaniaprawawRymiebyłyorganytanowiąceprawoieektichdiałań
Wkaaćnależywłacapołeceńtwo(roumianejakowycaj - mos), zgromadzenia
ludowe (leges) i plebejskie (plebiscita), magistratury (edicta), senat (senatus consultum),
cesarz (constitutione)ijuryci(reponaiuriprudentium)
i.
CynnikiprawotwórceprechodiływRymiepremianywraemianamitounków
połecno-gopodarcychiormpańtwaEektydiałalnocitychcynnikówbyłybardo
obiteiwwikociachowałyido naychcaówMożnajepredtawiaćkolejno
okreami (np w okreie republiki pryncypatu dominatu itp) lub w poób
ytematycnytnkażdycynnikoobnaaleprecałyokrejegodiałaniaWtaki
poób ródła powtawania prawa omówił Gaiu w woim podrcniku - tak też
najcciejpredtawiaijewpółcenieNatomiatwokreiepoklaycnymproce
prektałcania tarego prawa i tworenia nowego uległ tak daleko pounitym
mianomżecelowowyodrbniairódłaprawategookreunaciskiem na podokres
jutyniańki
ródłami ponania prawa rymkiego ą a wiadectwa hitorycnej diałalnoci
prawotwórcejapomocąktórychmożemytoprawoponaćitudiowaćWyrónićmożna
tutajródłajurydycne(nputawy)literackieepigraiczne i papirologiczne.
3. Prawo zwyczajowe
Prawowycajowe(momoremaiorumconuetudo)ktałtowałoiwwynikuciągłocii
niemiennociokrelonegopotpowaniaRymianieuważalijeamilcącywyrawoliludu
(tacitus consensum omnium) i przeciwtawialijeprawutanowionemuwktórymwolata
objawiaiwyranieijednonacnie
wycajbyłnajważniejymregulatoremtounkówpołecnychwokreiepredUtawąXII
Tablicktóra- choćumniejyłanaceniemoremaiorum- wojąitotawdicawłanie
prawuwycajowemupodnoącwielejegonormdorangiprepiówprawnych
wycajektałtowałyiapewnetakżeiwokreiepoUtawieXIITablicale- animdołały
okrepnąćwnormyprawawycajowego- prejmowanojedobieżącegoutawodawstwa.
najdowało to wyra prede wytkim w edyktach pretorkich ora pima uconych
jurytówktórymnadawanoprecieżnacenieprawapianegoTeanormyobycajowei
wycajepołecnektórenienalaływyrauwprawieobowiąującymchronionebyły
niejakodikinotomcenorkim(cenorypitnowaliwtenpoóbnaruających)
Wcytowymokreieprawarymkiegoprawowycajowenieodgrywałowikejroli-
jettojawikooobliwewporównaniuinnymiytemamiprawnymitakżepóniejymi
jakteżuwaginamentalnoćamychRymianbardoprywiąanychdowejprełoci
diejowejTakżeGaiupomijaprawowycajowewkataloguródełprawaobowiąującego-
dlaprawnikaokreuklaycnegoniebyłoonowogólejawikiemgodnymwikejuwagi
Nawycajeprodkówjakouaadnieniewelakichurądeńpołecnychigopodarczych
powoływaliijednakctoautorypimprawnicychoranajcciejnieprawnicychnp
retoryWarunkidoktałtowaniaiprawawycajowegonawikąkalpowtały
dopierowokreiechyłkowympańtwarymkiego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]