RZYM - PRAWO RODZINNE, WYKŁADY - PRAWO RZYMSKIE
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
V.PRWORODZINNE
1. Rodzina agnatyczna
Werokimnaceniuamiliaonacawródłachrymkicharównoepółoób,jakiwartoci
majatkowych należących do jednego domu W prawie klaycnym najbardiej właciwym
znaczeniem jest jednak familia jako wiąekoóbwolnychobejmującywierchnikaiooby
podległejegowładyalboamiliawytkichagnatów
RymkaamiliaagnacyjnabyłaorganimemmonokratycnymipatriarchalnymNajejcele
awetałmżcyna- pater familias. Do jego familii wchodiłoibądtopreurodeniew
prawnieunanymmałżeńtwie,bądpreaktprawny,npconventioinmanum,arrogatio,
adoptioOprynależnocidoamiliidecydowałapodległoćwładypateramilia,wywolenie
podtejwłady(nppopreemancypacj) onacałodeinitywneerwaniewłaagnacyjnego-
takaoobatawałaiprawnieobca
Krewnymiagnacyjnyminaywaiwicwytkieoobypodległetejamejwładywierchniej
albotakie,którebyjejpodlegały,gdybypateramliajeceżyłTakawiagnacyjnabyław
UtawieXIITablicpodtawądiediceniabetetamentowegocyprawowaniaopieki
Jeliwładaamilijnagała(premierćlubcapitideminutiowierchnika),amiliaagnacyjna
ropadałainatylecci,ilebyłooóbpodległychbeporedniowładywierchnika,pry
cymmżcynitawaliireguływierchnikamiwłanychamiliiKobietynatomiat,chociaż
tawałyiamowładne,niemogłymiećnikogopodwojąopiekąWmylUlpianakobietabyła
pocątkiemikońcemwojej familii.
Familiaagnacyjnawmiarrorotupańtwairolunianiaiwiipołecnejtraciłacora
bardiejnanaceniu,atpowanapreintytucjamiliikognacyjnejPretrwałajednakiłą
tradycjiiuunitaotaładopieroaJutyniana
2. Rodzina kognatyczna - linieitopniepokrewieńtwa
Werokimnaceniuamiliaonacawródłachrymkicharównoepółoób,jakiwartoci
majatkowych należących do jednego domu W prawie klaycnym najbardiej właciwym
znaczeniem jest jednak familiajakowiąekoóbwolnychobejmującywierchnikaiooby
podległejegowładyalboamiliawytkichagnatów
Rodinakognatycnatorodinaopartanapokrewieńtwienaturalnym,opartymnawiachkrwi
WRymienanabyłaodbardodawna,jednakpre długiokrenieodgrywaławprawie
żadnegonaceniaZcaemacłaykiwaćnanaceniudikidiałalnocipretorówiceary,
któryacliwiąaćniąokreloneprawaiobowiąki(padkowe,opiekuńce,alimentacyjne)
KognacjawyparłaotatecnieagnacjaJutyniana
KrągkognatówkryżowałiagnatamiDieciurodonewamiliikognacyjnejbyłyagnatamii
kognatamiwojegoojcaimidyobą,awekognatamiwojejmatki- natomiast jej agnatami
tylko wtedy, gdy i ona należała do amilii agnacyjnej. Krewni poprzez kobiety i dzieci
poamałżeńkiebyliwtounkudowoichrodicówipomidyobątylkokognatami
WutawodawtwieJutynianaachowałiprecyyjnypoóbklayikowaniakognatówwedług
linii i topni pokrewieńtwa W ten poób dielono cłonków rodiny na wtpnych
(acendente),tpnych(decendente)orawyróżnianopokrewieńtwowliniiprotej(linea
recta)ibocnej(lineaobliqua)topniepokrewieńtwaoblicanowedługlicbyurodeń -
rzymska zasada brzmi 'ile urodeń,tyletopni'
3Zawarciemałżeńtwa
Małżeńtwo(matrimonium,nuptiae)deiniowanebyłopreModetinuainatpnieJutyniana
Fundamentalnejettwierdenie,żebyłtowiąekjednegomżcynyijednejkobiety,o
trwałymcharaktereByłtowiąekaktycny,wminimalnymtopniuregulowanypreprawo,
oprewadecechwieckich
Wtpnymkrokiemdoawarciamałżeńtwabyłyarcny(ponalia)Florentinuokreliłjejako
'wajemne pryrecenie wpólnego małżeńtwa' Obycaj wiąania takimi przyrzeczeniami
arównodorołych,jakidieci,utrymywałiprecałyokreitnieniapańtwarymkiego
Jegonacenieprechodiłonatomiatnacnąewolucj
Wtarymprawierepublikańkimucetnicyarcyn(lubichwierchnicy)kładaliobie ustne
pryreceniełowne,waneponiotądnareconychokrelanomianemponaiponu
Pryreceniaopiewałyalternatywniealbonadopełnienieobietnicy,albonaapłacenieumy
pieniżnej,którapełniłaunkcjakryaprawionyawódMożnajejbyłodochodićapomocą
actio ex sponsu.
Wprawieklaycnymnacenieprawnearcynbyłojużniewielkie- utrymywałyijednakw
erecytoobycajowejDoawarciamałżeńtwawytarcałoterawykłeporoumienie
(nudus consensus). Natomiast wprawiepoklaycnymograniceniuuległawobodarywania
arcynPodwpływemgreckimupowechniłitwadatekmałżeńki(arraponalicia)Jeli
mżcynaniepełniłobietnicyprypadałonkobiecie,jelikobietaerwałaarcyny- muiała
wrócićjegopocwórną,póniejpodwójną,wartoć
Zarcynykutkowałypowtaniemquai-powinowactwa,niemożnociąpryreceniainnego
małżeńtwa be erwania obecnego (pod grobą inamii), a także obowiąkiem wiernoci
nareceńkiejWraieniewaginareconemuodmomentuarcynpryługiwałopecjalne
powódtwo Rowiąanie nareceńtwa natpowało popre mierć jednej e tron, a
obopólną godą, popre repudium - odtrącenie ora w prypadku powtania prekody
preciwiającejimałżeńtwu
ZawarciemałżeńtwabyłowRymiecynnociąprywatnąinieormalnąNiepotrebnebyłotutaj
achowanieokrelonejormyprawnej,obecnoćpredtawicieliwładycyrepreentantów
kultu religijnego Nie prowadono też żądnych rejetrów Ponieważ jednak małżeńtwo
wywierałookrelonekutkiprawne,itotnebyłopytanie,cydanywiąektanowiiutum
matrimonium,cyinnywiąekaktycny
Prawnicyrymcywielokrotnieakcentowaligodnąwoltron(conenu)dopootawaniaw
trwałymwiąkumałżeńkim(aectiomaritali)jakoitotny,iaraemjedynywymógpowtania
małżeńtwaKonenuwyrażałyjednakjanoewntrneobjawy,jakobrdyweelnew
wprowadeniem oblubienicy do domu mża Utawodawtwo uguta wprowadiło dla
wgldówdowodowychwymóg7wiadków - ichbrakniepowodowałjednaknieważnoci
małżeńtwaOmałżeńkimcharakterewiąkuwiadcyćmogłyporedniotakże,nparcyny,
poag, a póniej także prywatne dokumenty poagowe cy małżeńkie Wrecie itniało
domniemanie,żewiąekpomidyoobami,pomidyktórymimałżeńtwojetwogóle
możliwe,jetwłaniemałżeńtwem
WRymieitniałyjednakokrelonewymogi,odktórychuależnionabyłamożliwoćawarcia
małżeńtwa
a.
Dojrałoćiycna- oiąganaprechłopcówpo14rokużycia,prediewcynkipo12
rokużycia(awicprżonabyłaadolnociądocynnociprawnych)
b.
Przywilej conubium - dolnoćmałżeńkaByłtoprywilejpryługującytylkowolnym
obywatelom,caemotrymałyjedalekategorieludnoci(pierwLatines veteres, w
212 roku także peregryni) Brak conubium nie powalał na awarcie iutum
matrimonium.
c.
Zgodamałżeńka- conenuNiemiałaokrelonejormyprawnej,niemogłyawrećjej
ooby chore pychicnie Choroba nie robijała jednak itniejącego małżeńtwa
Conenumuiałitniećcałyokreitnieniamałżeńtwa- jeliktóratronaniechciała
być w wiąku, natpował rowód Rowód był wic wpiany w amą intytucj
małżeńtwa
d.
Zgodawierchnikaamilijnego,jelinupturiencibylialieniiuris. Dopiero ustawodawstwo
ugutadopuciłoprymueniepateramiliadowyrażeniagody,jeliodmawiałjej
bezpodstawnie.
JużwRymieitniałytakżeokreloneprekodymałżeńkie,choćamopojciepochodi
dopieroprawakanonicnegoredniowiecza:
e.
Pokrewieńtwowliniprotejiwlinibocnej- pierwdoVItopnia,póniejdoIIItopnia
Na wór pokrewieńtwa naturalnego dotycyło to także dieci e wiąków
poamałżeńkich,oóbadoptowanychipowinowatych
f.
Pokrewieńtwo duchowe -
wprowadzone pre Jutyniana pod wpływem
chrecijańtwa
g.
Cudołótwo- kobietakaanaacudołótwoniemogłaawrećmałżeńtwa
h.
Zwiąkumałżeńkiegoniemogliawieraćplebejueipatrycjue(do445pne)ani
oobywolnewywoleńcami(włacaookreierepubliki).
i.
Obowiąywał także aka wiąków enatorów i ich tpnych wywoleńcami i
kobietaminikcemnejkondycjioraakaywiąkówżołnierykobietamiterenów,na
którychtacjonująlegionyinamietnikówprowincjikobietąpochodącąpodległego
muterytoriumwtrakcieprawowaniaurdów
MałżeńtwowywierałookrelonekutkiprawneWiąałyinimokrelonewajemneprawai
obowiąkimałżeńkie,wtymprawodopadkuidopoaguoraakadarowinmałżeńkichZ
momentemawarciamałżeńtwapowtawałotakżepowinowactworodinąmałżonkaTylko
diecirodoneiutummatrimoniumuykiwałyjednoceniepełnipraw
4Wejcieżonypodwładmża
Odawarciamałżeńtwaodróżnianocilewłącenieżonydoamiliiagnacyjnejmżaiwejcie
podjegowład,wanąmanuCałyaktnaywanoconventioinmanummaritiDokonywałoi
onotremapoobami,mającymcilecharakterurądeńprawnych- wodróżnieniuodamego
małżeńtwa
a.
Confarreatio - byłtoaktakralny,dokonywanywobecdwóchnajwyżychkapłanówiw
obecnoci10wiadków(byłatonajwyżalicbawiadkównanaprawurymkiemu)
CeremoniapolegałanaoiarowaniuJowiowichlebaoiarnego(paniarreu)ora
wygłoeniuurocytychiprawnieokrelonychormułkttenbyławedotpnytylko
dla patrycjuy, a wyże godnoci kapłańkie atreżone dla dieci małżeńtw
konfarreowanych.
b.
Coemptio - dokonywała i pry atoowaniu intytucji mancypacji Zwierchnik
amilijnykobiety(alboonaamaagodąopiekuna,jelibyłaiuiuri)odtpował
mżowiwładagnacyjnąaymbolicnąapłatąByłatoapewnepootałoćkupna
rzeczywistego.
c.
Usus - woite'aiedeniewprawierodinnym'Powodowałautomatycnąpremian
małżeńtwainemanuwmałżeńtwocummanupojednorocznym, nieprzerwanym
pobycieżonywdomumżaKobietamogłaapobiectemupopretrwającątrynoce
nieobecnoć,twuurpatiotrinoctii
Małżeńtwocummanupowodowałookrelonekutki,niewytpującewmałżeńtwieine
manuŻonawchodiłatutajpodwładmża/tecianaprawachagnacyjnejcórki/wnuckiTakie
wejciepodpatriapotetapowodowałowłacakutkipadkoweDlawoichdiecikobieta
takabyłaagnacyjnąiotrą,wmałżeńtwieinemanu- oobąobcąItnieniemałżeńtwacum
manu umożliwiałotakżeukcejuniweralnąOtatecnietaormaaniknławpryncypacie
Wmałżeńtwiecummanurowiąaniemałżeńtwaniepowodowałoautomatycniewyganicia
władyagnacyjnejmżanadżonąDokonywanotegooobnymaktemprawnymJeżelikobieta
weładoamiliipopreconarreatio- wolnieniejejmanunatpowałoaktempreciwnym,
diareatioWinnychprypadkachwolnieniewładynatpowałopopreremancipatio
Wartododać,żepodokonanymrowodiekobietamogłamuićmżadowolnienia jej z
manus.
5tounkioobitemidymałżonkami
Zawarciemmałżeńtwawiąałyidoniołekutkipołecneiprawne,arównowere
majątkowej,jakioobitejDotycyłyonenietylkomża(vir)iżony(uxor),aletakżeerych
krgówoób
Pomidyjednymmałżonkiemakrewnymidrugiegomałżonkaawiąywałoipowinowactwo
Powinowactwobyłoprekodąmałżeńką,dlategonpmżcynaporowodieniemógł
awrećwiąkuewojąteciową
Dzieci urodzone w iustum matrimonium uzyskiwały uprywilejowane tanowiko dieci
małżeńkichiwchodącpodwładojcakontynuowałyjegorodinoranabywałypełnipraw,
włacapadkowych
Pomidyamymimałżonkamiitniałapewnaróżnicawkutkachpołecnychiprawnych
małżeńtwa tanowiko połecne żony było w Rymie - w porównaniu innymi
połeceńtwamitegookreu- racejkorytneZajmowałaonahonorowemiejceubokumżai
korytałaanacnejwobodywżyciuprywatnym
Natomiatytuacjaprawnamałżonkówbyłajużdoćmocno różnicowana,coauważałjuż
PapinianCoprawdamałżonkowieobowiąanibyliwrównymtopniudowajemnegoacunku,
awicniemoglitoowaćwobeciebiekarginamujących,alewpootałychkwetiachprawo
rymkieregułyuprywilejowywałomżcynNierównomiernietraktowanopredewytkim
obowiąek wajemnej wiernoci, do której pocątkowo obowiąana była tylko żona
Uprywilejowanepołożeniemżcynyależałowdużejmiereodtego,cybyłotomałżeńtwo
cum manu czy sine manu.
Prymałżeńtwiecummanużonawchodiłacałkowiciedoamiliiipodwładwojegomża,lub
tecia, jeli mąż am był jece oobą alieni iuri W nowej rodinie żona otrymywała
tanowikoagnacyjnejcórkilubwnuckiWtounkudowłanychdieciżonabyłaich agnacyjną
iotrą,aletakontrukcjaprawnabyłakonekwentnierealiowanagłówniepryregulowaniu
prawmajątkowych,włacapowoływaniudodiedicenia
Oobitawładamżanadżoną,choćteoretycnieojcowka,nigdyniebyłatakobernajak
władanaddiećmi - cynnikiemhamującymbyłytuwgldyakralneiobycajoweora
koniecnoćliceniaiopiniąpopredniejamiliiżonyNadtymwytkimnadórprawowali
cenorowieŻonawmałżeńtwiecummanunoiłaacytnemianomateramilia ibyła
prawdiwąpaniądomu- niemożnajejbyłopredażtranTiberimcywmancipium,ajeliw
cymawiniłaądiłjąąddomowy,wkładktóregoapraanocłonkówjejdawnejamilii
Małżeńtwoinemanuniemieniałonicegowdotychcaowejprynależnociamilijnejżony
Oobaalieniiurinadalpootawałapodwładąwegoojcacydiadka,auiiuriachowywała
wójtatuamiliaeinadaltrwałaopiekajejagnatówamodielnoćmajątkowaiwoboda
erwaniamałżeńtwadawałyodpowiedniąnieależnoćoobitąZdiećmiwiąałyjątylkowy
kognacyjne.
Wmałżeńtwieinemanużonatakżepodlegaławładymża,aleniebyłatowładawierchnika
amilijnegoMążdecydowałjednakoitotnychprawachrodiny,miejcuamiekania,kierunku
wychowaniadieci,itpPrawodowpólnegopożyciagwarantowałodcaówntoninuaPiua
[ Pobierz całość w formacie PDF ]