RZEWUSKI - LISTOPAD [streszczenie], ♠Filologia Polska♠, ROMANTYZM
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
RZEWUSKI –
LISTOPAD
LISTOPAD
- STRESZCZENIE
TOM I
Przedmowa: mistrzynią życia jest przeszłość; każdy naród ma swoje własne przeznaczenie;
apeluje by opisywać własną przeszłość nie ulegać cudzoziemszczyznie
I.
WSTĘP:
Wojciech Strawiński – sługa i przyjaciel domu Radziwiłłów (siedziba: Nieśwież) zaleca się
do panny Rozalii z Massalskich drogo go to kosztuje; śłub – 2 synowie: Ludwik (starszy)
i Michał; żona zdradza Wojceicha z hrabią Mycielskim rozwód; Rozalia otrzymuje prawa do
Ludwika wyjeżdżają do Wielkiej Polski;
II. WYCHOWANIE STAROPOLSKIE
ojciec wychowuje Michasia surowo, w duchu sarmackim; jezuickie Collegium Nobilium
w Warszawie (tu: bracia znowu razem); później Michaś w Nieświeżu się uczy
III. PALESTRA
Michaś oddany do palestry (do znajomego regenta) na prawnika
IV MICHAŁ ZOSTAJE JURYSTĄ
Michał otrzymuje dworek Słonim staje na „pierwszym szczeblu palestry słonimskiej”; jest
powszechnie szanowany, posiada spore zasoby wiedzy; ojciec dumny
V. WYCHOWANIE ZAGRANICZNE:
Ludwik: szkoła we Francji zostaje kapitanem w pułku zagranicznym na żołdzie Francji
ranny
w bitwie; lubiany na dworze wersalskim; prowadzi rozwiązłe życie; w Paryżu poznaje A
Czartoryskiego i S. Poniatowskiego; wraca do Warszawy, zostaje dworzaninem
VI ZARĘCZYNY:
Konfederacja radomska – Michał i jego ojciec oraz ich przyjaciel generał Kunicki walczyli
teraz mieszkają razem (generał sprowadza swoją córkę Zosię z Wilna) Radziwiłł zmuszony
udać się na emigrację wkrótce jednak wraca na Litwę; zaręczyny młodych (z postanowienia
ojców)
VII ZJAZD PRZYJACIÓŁ:
Dary od księcia Radziwiłła i brata Ludwika (starosty wieluńskiego) dla narzeczonych; Michał
zostaje wojskim – to dar od księcia
VIII ŚMIERĆ SPRAWIEDLIWEGO:
umiera ojciec Michała i Ludwika; w testamencie wszystko przekazuje Michałowi (tylko
trochę finansowo dostaje się Ludwikowi) Michał wstawia się przed ojcem (kiedy jeszcze
żyje) za Ludwikiem (skutecznie) jednak ten zrzeka się na korzyść brata (nie potrzebuje
majątku)
IX. LIST STAROSTY WIELUŃSKIEGO DO KSIĘCIA GENERAŁA ZIEM PODOLSKICH
Ludwik u brata z fascynacją obserwuje jego życie; w liście jest sceptyczny co do wartości
rozumowych; z podziwem pisze o Michale nawet pewną zazdrością ale też i przede
wszystkim
z miłością braterską;
X LIST DRUGI (jak wyżej)
pisze o wypełnmianiu zobowiązań królewskich wśród dysydentów na Litwie; wysłany przez
króla do Nieświeża by złożyć życzenia w imieniu króla dla obchodzącego imieniny księcia
Panie Kochanku
XI DROGA DO NIEŚWIEŻA
kontrast w wizerunku braci (Sarmata – odmawia litanie w drodze, Francuzik – nuci arie
operowe); rozmowa – 2 różne koncepcje (poznajemy ich tok myślenia); Ludwik nie chce
1
osiąść na wsi chce dać Michałowi w dzierżawę swą część po ojcu i sam wrócić do
Warszawy; Michała to smuci
XII ELEGANCJA DWÓCH ŚWIATÓW
zakwaterowanie; podkreślone różnice w ubiorze obu braci Ludwik opowiada o Paryżu i
swoich wspomnieniach; gotowi mogą jechać
XIII. IMIENINY
przyjęci serdecznie przez księcia; szczegółowy opis wnętrza (utrzymany w stylistyce
tradycyjnej nie hołdujący aktualnej modzie); Ludwik poznaje narzeczoną brata – Zosię;
później zjada tylko trochę przy obiedzie (nienawykły do tego typu strawy) no i wypić też tyle
co Sarmaci nie może; siedzi jak na szpilkach
XIV. BAL – DOBRANA PARA:
goście w grupkach (niezbyt przychylni w rozmowach Ludwikowi); Ludwik i Zosia tańczą
menueta (ten którym L błyszczał na dworze francuskim);
XV LIST STAROSTY WIELUŃSKIEGO DO HRABI MYCIELSKIEGO
pisze do swojego brata Bertranda (z drugiego małżeństwa matki); zazdrości mu pobytu w
Paryżu podczas gdy sam błąka się po borach litewskich; pisze że dwór królewski w Polsce
jest urządzony całkowicie na wzór francuski; charakteryzuje sytuację szlachty w Polsce
(godna pożałowania); jest zachwycony Zosią (zna doskonale francuski ma ogładę itd) –
orzeka o niedopasowaniu przyszłego małżeństwa brata (żałuje Zosi której przeznaczeniem
nie powinno być życie pozbawione namiętności u boku Sarmaty)
XVI DOM MOŻNEGO SZLACHCICA:
Opis rezydencji generała Kucińskiego (Niewodów); mieszkańcy: panna łowczanka –cioteczna
siostra generała – zarządza domem; ojciec Kleofas – bernardyn, kapelan domowej kaplicy;
Jacek Buńczukiewicz – rządca chrzestny syn generała (choć 60-letni), gospodarz
niedoskonały ale generał jest z nim zżyty i przyzwyczaił się do niego; ksiądz Nowochacki –
pleban obrządku wschodniego; ksiądz Prosper Chlebowicz – częsty gość krewny generała
pyszny próbuje uduchowić religijność generała która jest tyleż żarliwa co powierzchowna;
Generał jako superarbiter ma podzielić między braćmi majątek po zmarłym ojcu; przyjedzie
do niego Ludwik; przygotowania
XVII. SZERMY DUCHOWE:
Generał zapewnia ks Chlebowicza że już niedługo będzie miał godnego towarzysza do
rozmów bo przyjeżdża czł światowy – Ludwik; generał i ks Kleofas podziwiają ks
Chlebowicza; przybywa starosta wieluński do Niewodowa (oraz jego brat)
TOM II
I. PRZYBYCIE STAROSTY DO NIEWODOWA:
serdeczne przyjęcie braci Strawińskich; rozmowa: Ludwik planuje zostać zakonnikiem na
Malcie; starosta przedmiotem pochwał i nadziei; staroście podoba się prowincja chociaż
obawia się że ks Prosper będzie go zanudzał
II. POBYT STAROSTY W NIEWODOWIE:
Starosta imponuje na polowaniu zagaduje z Zosią po francusku więc brat nie wie co się
święci; starosta zachwycony głosem Zosi podczas nabożeństwa postanawia dać jej kilka lekcji
śpiewu;
z Warszawy przychodzą kolejne listy do Ludwika domagające się jego powrotu (w tym list od
samego króla grożący utratą łaski); pożegnanie; tymczasem kasztelanowa inflancka –
siostrzenica generala światowa ozdoba dworu jest w drodze do Niewodowa; starosta
uproszony przez wszystkich pozostaje dobę dłużej (na nieszczęście jak się okaże)
III. POJEDYNEK:
Generał broni przywilejów szlachty na wieść o możliwości dopuszczenia do sejmików
posłów nieszlacheckich krew go zalewa; przybywają: Jan Wazgird – brat cioteczny Zosi,
2
dworniak nieświeski trefniś wrogi cudzoziemszczyżnie (Albeńczyk czyli stronnik
Radziwiłła) oraz pan Sztyrmer – chorąży generała Wazgird do starosty: opuść Niew i nie
zbliżaj się do Zosi przez 3 lata (rozeszła się już bowiem plotka); umawiają pojedynek (inni o
tym nie wiedzą); pojedynek – starosta raniony
IV. WYZNANIE:
w domu generała nikt nie wie o pojedynku (starostę ktoś rzekomo postrzelił – oficjalna wersja
wydarzeń); Zosia poznaje prawdziwą wersję Ludwik wyznaje jej miłość ona też go kocha
no ale razem być nie mogą; muszą się rozstać itd
V. PRZYBYCIE PANI KASZTELANOWEJ:
pani Wejherowa – siostrzenica generała z dworu przybywa trwa właśnie jej sprawa
rozwodowa; informuje starostę że jego brat Bertrand Mycielski żeni się w Paryżu z Kreolką;
kasztelanowa przejmuje prowadzenie salonu który umiejscawia w komnacie starosty;
dyskusja Kasztelanowej
z Wojskim (Michałem Strawińskim) na temat rozwodu (w czasach rządów St Aug jest coraz
więcej rozwodów Michał ich nie uznaje)
VI. LIST KASZTELANOWEJ DO SZAMBELANA GINTOWTA:
jest to obecny kochanek kasztelanowej za którego obiecuje wyjść; relacjonuje z Niewodowa
(Michał uznany za nudziarza) dostrzega miłość Ludwika i Zosi; pojawiają się uwagi na temat
ewentualnego zagrożenia porwania króla; zapowiada powrót swój i Ludwika do Warszawy
(jak dobrze pójdzie to
z piękną kobietą u boku czyli Zosią)
VII. KONWALESCENCJA STAROSTY:
kasztelanowa zachęca Ludwika do zbliżenia się z Zosią; jej „wyswobodzenie” jest jego
obowiązkiem; ten ma wyrzuty sumienia Zosia też; pomysł kasztelanowej: ślub potajemny
wyjazd do Warszawy sam król poprze tę ideę; młodzi jednak są zdyscyplinowanie wybierają
cierpienie, zamiast wspólnego szcześcia
VIII. URYWKI Z DZIENNIKA STAROSTY:
targają nim sprzeczne uczucia czuje się „niewinnym zbrodniarzem”; król pisze do niego że
lada chwila ma wojna domowa ma wybuchnąć ale jego to wcale nie obchodzi; żałuje że brat
wstawił się za nim u ojca kiedy wymógł zmianę testamentu w przeciwnym razie może by się
nie spotkali,
a Ludwik nie pokochałby Zosi
IX. LIST SZAMBELANA GINTOWA DO KASZTELANOWEJ INFLANCKIEJ:
wyznania miłosne tęskni podobnie jak i król (nie może się obejść bez kasztelanowej i
starosty); król – intrygant i nałogowy kobieciarz; prosi by wracała razem z Ludwikiem bo
sytuacja jest napięta (zanosi się na wojnę domową) aby uważali na „hajdamaków
Radziwiłłowskich”
X PRZEDWSTĘP DO KONFEDERACJI:
narada u księcia Radziwiłła; posłowie którzy na sejmiku w Warszawie nie chcieli nadać praw
dysydentom zostali przez nich porwani i wywiezieni; sporządzony akt konfederacji; powołują
marszałka – starostę ziołowskiego – Michała Paca; Wazgird opowiada księciu o swoim
pojedynku z Ludwikiem (choć na początku nie chciał powiedzieć całej prawdy książę ją
wymógł); Radziwiłł rozkazuje Wazgirdowi jechać do Niewodowa porwać starostę
wieluńskiego i przy okazji kasztelanową „rózgami oćwiczyć” (może król odda im za Ludwika
ich zakładników)
XI. OBJAWIENIE:
Wazgird i jego sługa Skołuba w drodze do Niewodowa; Skołuba radzi żeby powiedzieć
w Niewodowie panu generałowi i Michałowi o miłości Ludwika i Zosi chcą pozyskać
zauszników; spotykają po drodze w karczmie Michała: przekazują wieści o przygotowywanej
konfederacji (Radziwiłł na Ukrainie „pod powagą turecką” powstanie szykuje); przedstawia
3
Michałowi plan porwania jego brata czyni go współuczestnikiem (Michał: konflikt
interesów: brat a ojczyzna); wtedy Wazgird wyjawia sekret swojego pojedynku z Ludwikiem,
opowiada że ów kocha i już zbałamucił Zosię; proponuje więc wracać do Niewodowa aby
się o tym przekonać
XII. KATASTROFA:
przychodzi list do generała – dowiaduje się że król kazał porwać biskupów hetmana i posła
na sejmie w Warszawie, co oczywiście bardzo go wścieka (to złamanie Pacta Conventa);
generał boi się o swego gościa proponuje mu umknąć w nocy pod przebraniem; kasztelanowa
w nocy ze starostą opuszczą Niewodów; pożegnanie Ludwika z Zofią: prosi ją o nadzieję;
kasztelanowa podkręca atmosferę całują się i wchodzi wojski (Michał) – wyrzeka się Zosi i
brata; kasztelanowa i starosta Zosię hyc do woza i w nogi do stolicy W drodze zatrzymani
przez Wazgirda który nie spełnia swojego planu bo przeszkadza mu w tym nadciągająca
chmara wojsk Wazgird odgraża się całej trójce (najpierw nawet chce zastrzelić starostę ale
Zosia go obejmuje i nie pozwala) i zmyka.
XIII SŁUGA DAWNYCH CZASÓW:
od 3 lat trwa konfederacja; Wazgird posyła Skołubę aby odszukał i przyprowadził z
powrotem (odbił) wojskiego; Skołuba rusza w drogę spotyka Buńczukiewicza –sługę
Michała; odtąd szukają pana wspólnie;z ich opowieści dowiadujemy się że: pan generał i
łowczanka umarli wojski (Michał) na wojnie szukał śmierci
XIV. UWOLNIENIE:
Skołuba podaje się za gajowego wiozącego beczkę miodu; przedostają się podstępnie upijają
do nieprzytomności wszystkich strażników i uwalniają szlachtę w tym pana wojskiego
XV SPOTKANIE KOLEGÓW:
Wojski wdzięczny ale ma pretensję do Skołuby że podpalił gospodarstwo bortnickie (bez
potrzeby wyrządził więc krzywdę); spotykają się z wojskiem chorążego; wśród swoich;
TOM III
I. WYJAZD DO WARSZAWY
Wojski sporządza testament rozdziela dobra między swych sługów; wyjazd do stolicy (ze
Skołubą i Buńczukiewiczem); w Warszawie (pogardliwie o zbytku) widzi Zosię modlącą się
w Kościele; spotyka Wazgirda który zaprasza go na obiad; Wazgird jest w Warszawie aby
oddać królowi pozew ukrywa się (zgolił nawet wąsy); jego misję przejmuje Wojski (to
niebezpieczne, musi oddać królowi pozew niby jako suplikę; król każe schwytać zuchwalca
Wojski będzie musiał uciec) Wojski prosi Waz by oddał Zosi obrączkę zaręczynową i
przyniósł tę którą ona ma; z serca jej odpuszcza i czyni wolną
II WIELKI ŚWIAT
Wojski z Waz słyszą rozmowę dworzan którzy podziwiają Zosię (mają zresztą na nią
ochotę wychodzi na jaw że spory udział w związku Ludwika z Zosią odegrała
kasztelanowa); Wazgird
w pałącu u żony Ludwika – Zosi: przyjęty serdecznie Z pokazuje mu swą córeczkę oddaje
pierścień Michała; nachodzi ich książę (brat króla) z którym oczywiście Wazgird się
sprzecza.
III KRÓL STANISŁAW AUGUST
wśród tłumu skandującego Niech żyje król przekazującego na ręce St Aug swoje supliki
również Wojski oddaje w ręce króla pozew którego ten na szczęście nie czyta od razu ale
odkłąda na ręce swego szambelana z zagiętym rogiem (czyli że przeczyta z pilnością); na
dworze króla: łowczy Branicki Trembecki Krasicki – wszyscy chwalą króla (król dostał
nawet list pochwalny od Woltera). Odkrywają wśród suplik pozew
IV CZĘSTOCHOWA:
4
Król rozsyła list gończy za doręczycielem pozwu; śledztwo; bohaterowie (wojski Wazgird
Skołuba
i Buńczukiewicz) w Częstochowie wśród konfederatów gdzie szefuje pan Puławski;
pochwala czyny bohaterów i mówi że odtąd wszystko co ważne będzie się działo z ich
udziałem
V. WYPRAWA DO WARSZAWY:
Konfederacja dogorywa (ścieśnia się wokół Częstochowy); marna sytuacja Puławskiego
(choroba Rzewuskiego – chorążego wielkiego litewskiego który miał odpowiadać za
porwanie króla); Puławski posyła więc płk Łukawskiego i 20 chłopa (pełna konspiracja nie
wszyscy mogą być wtajemniczeni oprócz płk-a wiedzą tylko Strawiński Wazgird i Skobuła);
wyprawa (Michał smutny bo jest miesiąc Listopad a wtedy zawsze spotykają go
nieszczęścia ma przeczucie że umrze tego miesiąca; Wazgird obiecuje wówczas zostać
kapłanem i odprawiać za wojskiego msze)
VI. PRZECZUCIE:
Zofia pełna złych przeczuć prosi męża by opuścili Warszawę i przenieśli się na Litwę na
wieś; Ludwik się godzi ale dopiero po sejmie (najpierw ojczyzna); Zosia boi się bezbożności
męża (on przedkłada ją ponad Boga); ten dzień na prośbę Zosi spędzą razem (ma złę
przeczucie).
VII WIECZÓR NA WIELKIM ŚWIECIE:
podkreśla cnotę skromność wierność małżeńską Zosi; obiad u starosty wieluńskiego (wśród
gości krajczyna dawna kochanica Ludwika która wciąż do niego wzdycha); rozmawiano o
miłości zajadano się ostrygami (tylko Zosia się ich brzydziłą); wszystko dla mody; w nocy
przybywa poseł od króla który wzywa starostę wieluńskiego do siebie
VIII. KARCZMA POD MARYMONTEM:
prowadzą karczmę szynkwarz Kieść i jego małżonka Jewka (którą niedawno poślubił); w
nocy przybywają do pustej karczmy bohaterowie którzy zbłądzili (tylko część wojsk) na
czele
z Łukawskim (jest z nimi król którego pozostawiają pod strażą Kuby Flicza – dawnego
kochanka Jewki); zabierają Kieścia który ma ich poprowadzić do celinowskiej karczmy;
Jewka chce sobie ułożyć przyszłość z Fliczem dlatego namawia go żeby pomogli królowi w
ucieczce (aby ubłagać jego łaski; Jewka bowiem boi się że występek Flicza pogrzebie ich
wspólną przyszłość);
IX MAJESTAT KRÓLEWSKI:
Drugi strażnik - Kuźma nie wytrzymują napięcia pada do nóg króla obiecuje wierność
podobnie Flicz i Jewka; chcą wywieźć króla do marymonckiego młynarza; król posyła Flicza
z karteczką do starosty wieluńskiego (obiecuje w zamian że nie zapomni o ich pomocy)
X ZWYCIĘSTWO STAROSTY:
w karczmie cel. – Wazgird ze Skołubą dołączają do nich ci których przyprowadził Kieść;
wojski niepocieszony całym tym przedsięwzięciem nie podoba mu się Łukawski który jest
porywczy (chciał nawet zabić króla ale wojski się temu przeciwstawił); wracają do karczmy
marymonckiej i tam zastają wojska starosty wieluńskiego; część ginie (min Kieść ku radości
Jewki) część ucieka; schwytano: Łukawskiego i Michała (na ten widok starosta mdleje)
XI POSŁUCHANIE U KRÓLA:
Sprawa jeńców publiczna; brat martwi się o Michała wie że nie uda się go przekonać by
zeznawał na swoją korzyść; starosta w nagrodę swoich zasług domaga się uwolnienia brata
przed królem; król: jeśli wojski zezna że wypełniał rozkazy hersztów swej bandy pójdzie
wolno; starosta wie że to niemożliwe w gniewie opuszcza króla; jest gotów na wszystko byle
uwolnić brata
XII WIĘZIENIE:
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]