Ramayana, filozofia, PEF opracowania tematów
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
RĀMĀYANA
– epos ind. napisany w sanskr., powstały między IV a II w. przed
Chr.
Autorem R. był prawdopodobnie Vālmīki, choć tekst zawiera frg. innych
autorów. Z siedmiu rozdz. (Bāla-kā
ò
d
da, Ayodhyā-kā
ò
d
da, Ara
ò
ya-kā
ò
d
da,
Ki
s
skindhā-kā
ò
d
da, Sundara-kā
ò
d
da, Yuddha-kā
ò
d
da, Uttara-kā
ò
d
da)
dodatkiem późniejszym jest początkowa część pierwszego i rozdz. siódmy. R.
obejmuje ok. 24 tys. strof, w większości składających się z dwóch wersów po
16 zgłosek (śloka). Legendarny Vālmīki był kompilatorem, choć jednolitość
stylu R. (w przeciwieństwie do
Mahābhāraty
) przemawia na rzecz jednego
autorstwa większej części eposu. Pierwotnie był utworem świeckim,
opowiadającym o bohaterskich czynach Rāmy, księcia (potem króla) Ayodhyi.
W tłum. pol. wydano:
Ramayana
, oprac. A. Lange (Brody 1909; pt.
R.
Epos indyjski
, Sd 2006);
Ramajana
, oprac. E. Walterowa (Wwa 1993).
Charakter religijny nadano dziełu później, w miarę szerzącego się kultu
Rāmy i uznania go za manifestację (avātāra) Vi
s
s
ò
u. R. pierwotnie recytowana
była na dworach królewskich i książęcych, zyskując sławę jako pierwszy i
wzorcowy poemat (ādi-kāvya). Z czasem Rāma stał się ulubionym bohaterem
ludowym, zaś R. doczekała licznych przekładów i przeróbek na języki nowoind.
Najważniejsze z nich to XVI-wieczny przekład Tulsidasa na dialekt avādhī pt.
Ramcaritmanas
(
Jezioro czynów Rāmy
) oraz tamilska wersja eposu autorstwa
Kambana z XI w. (zwł. w ludowych wersjach R. cieszy się wielką popularnością
wśród wyznawców hinduizmu).
R. nie jest dziełem typowo filozoficznym. Trudno przecenić znaczenie i
oddziaływanie eposu na kształtowanie duchowości oraz religijności
hinduistycznej, sięgające daleko poza granice Indii. Walka Rāmy z demonem
Rāva
ò
ą interpretowana jest jako uniwersalny symbol zmagania dobra ze złem i
ostatecznego triumfu dobra. Mistycyzm wisznuicki Rāmę utożsamia z Bogiem,
zaś jego małżonkę Sītę (zrodzoną z bruzdy ziemi) z duszą człowieka. Bohater
R. stał się przedmiotem kultu jednego z dwóch (obok krisznaizmu) nurtów
bhaktyzmu. Powstało wiele alegorycznych interpretacji R. W nauczaniu
Vivekānāndy Rāma oznacza jaźń najwyższą (paramātman), natomiast Sītā jest
duszą indywidualną (jīvātman), uwięzioną w ciele, którego symbolem jest
Lanka, miejsce uwięzienia Sīty. Do Sīty (duszy indywidualnej) przybywa
Hanuman (boski nauczyciel), który pokazuje jej złoty pierścień Rāmy (wiedzę
RĀMĀYANA
PEF ― © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
wyzwalającą). Pozwala to wytrwać jej w niewoli i wyzwolić się od iluzji. Sītā
(jīvātman) tęskni za Rāmą (paramātmanem), lecz od bliskości z nim odgradzają
ją demony (rāk
s
sasa), przedstawiające cechy charakteru człowieka; 3 demony
reprezentują 3 „gu
ò
y” sā
n
nkhyi. Vibhi
s
sa
ò
a, brat Rāva
ò
y, który od początku
przeciwny był porwaniu Sīty, na końcu zaś koronowany jest przez Rāmę na
króla Lanki, to „gu
ò
a-sattva”. Rāva
ò
a, pełen złej namiętności i
niepohamowania, to „gu
ò
a-rajas”, a Kumbhakara
ò
a, żarłoczny i ociężały –
„gu
ò
a-tamas”. W końcu Sītā (dusza indywidualna) jednoczy się z Rāmą
(najwyższą jaźnią), czyli dusza dostępuje wyzwolenia (mok
s
sa).
Istnieją inne interpretacje ezoteryczne. Ojciec Rāmy, Daśaratha,
utożsamiany bywa z intelektem kontrolującym zmysły; 3 królowe to 3 gu
ò
y
sā
n
nkhyi. Rāma jest jaźnią najwyższą, zaś jego bracia – Bharata, Lak
s
sma
ò
a i
Śatrughna – trzema manifestacjami Boga istniejącego immanentnie w świecie,
ukrytego w duszy ludzkiej, w końcu tożsamego z samą duszą. Zgodnie z tą
interpretacją, zjednoczenie Rāmy z Sītą jest zjednoczeniem wiecznej
świadomości najwyższej jaźni z jej mocą (śakti).
Oddziaływanie R. wykracza poza kręgi znawców literatury i filozofii.
Obrazy ze scenami z R. zdobią ściany hinduskich mieszkań. Treść eposu z
okazji świąt odgrywana jest na północy Indii w improwizowanych teatrzykach
ulicznych (rām līlā). Raz w roku (w święto daśahra) pali się publicznie
olbrzymią kukłę demona Rāva
ò
y, jako uczczenie ostatecznego zwycięstwa
dobra nad złem. Treść R., tak w wersji sanskr., jak i w przekładach na języki
nowożytne, znają na pamięć niewykształceni ludzie. Jak żaden utwór, R.
kształtuje mentalność i duchowość hindusów.
H. Jacobi,
Das R. Geschichte und Inhalt nebst Concordana der
gedruckten Recensionen
, Bo 1893; A. L. Basham,
The Wonder that Was India
,
Lo 1954, 1967
3
(
Indie
, Wwa 1964, 2000
3
); J. Vekerdi,
On the Bāla-Kā
òdd
a of
the R
.
The Authentic Parts
, Acta orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae
19 (1966), 13–24; J. L. Brockington,
Stereotyped Expressions in R.
, Journal of
the American Oriental Society 90 (1970) z. 2, 210–227; R. K. Narayan,
The R.
A Shorted Modern Prose Version of the Indian Epic
, Lo 1973
(
Współczesną
prozą opowiedziany epos indyjski R.
, Wwa 1984); J. L. Brockington,
Religious
Attitudes in Vālmīki’s R.
, Journal of the Royal Asiatic Society (1976), 108–129;
RĀMĀYANA
PEF ― © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
tenże,
Figures of Speech in the R.
, Journal of the American Oriental Society 97
(1977) z. 4, 441–459; E. Słuszkiewicz,
Pradzieje i legendy Indii
, Wwa 1980,
401–442.
Paweł Sajdek
RĀMĀYANA
PEF ― © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]