RakPluca CYTOKERATYNY(2), Medycyna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ARTYKUŁ REDAKCYJNY
Monika Szturmowicz
Klinika Chorób Wewnętrznych Klatki Piersiowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie
Kierownik: prof. dr hab. med. Adam Torbicki
Cytokeratyny jako tkankowe i surowicze markery
niedrobnokomórkowego raka płuca
Cytokeratins — tissue and biochemical markers of non-small cell lung cancer
Pneumonol. Alergol. Pol. 2007; 75: 315–316
Cytokeratyny (CK) są to włókna o pośredniej
długości stanowiące szkielet komórek nabłonko-
wych. Dotychczas opisano 23 rodzaje tych włó-
kien. Klasa I to CK kwaśne, o niskim ciężarze czą-
steczkowym (CK 9–23), klasa II to CK obojętne
i zasadowe, o wyższym ciężarze cząsteczkowym
(CK 1–8) [1]. Każda komórka nabłonkowa zawie-
ra dimery złożone z włókien klasy I i II w pro-
porcji 1:1, natomiast rodzaj CK zależy od typu
nabłonka [1].
W komórkach nabłonka dróg oddechowych
obecne są CK 7, 8, 18, 19 [1, 2]. Najbardziej uni-
wersalnym składnikiem jest CK 19, która najpraw-
dopodobniej kompensuje zmiany ekspresji pozo-
stałych cytokeratyn [1]. Jej obecność wykazują
komórki nabłonka rzęskowego, gruczołów śluzo-
wych, komórki neuroendokrynne oraz pneumocy-
ty I i II typu [2]. Transformacja nowotworowa ko-
mórki nabłonka oskrzelowego nie prowadzi do
zmiany składu cytokeratyn, jednak zmienia się na
ogół stopień ich ekspresji. Zależy to od wielu czyn-
ników, między innymi od lokalizacji guza i jego
typu histologicznego. I tak na przykład w gruczo-
lakoraku płuca i w obwodowo zlokalizowanym raku
płaskonabłonkowym dominującym typem jest CK
7, natomiast w centralnie zlokalizowanym raku pła-
skonabłonkowym — CK 19 [3]. W drobnokomórko-
wym raku płuca ekspresja CK 19 jest stosunkowo
słabsza niż w raku niedrobnokomórkowym [2].
Martwica lub apoptoza komórki raka płuca
wiąże się z fragmentacją cytokeratyn i ich przedo-
stawaniem się do osocza, gdzie krążą w postaci roz-
puszczalnej [4]. Oznaczanie fragmentów cytokera-
tyn w surowicy chorych na niedrobnokomórkowe-
go raka płuca (NDRP) może być pomocne w oce-
nie zaawansowania choroby, monitorowaniu prze-
biegu leczenia i do oceny rokowania. Najczęściej
wykorzystywanym markerem jest Cyfra 21-1 (frag-
menty CK 19). W przypadku operacyjnego NDRP
(I i II stopień zaawansowania) podwyższone stę-
żenie markera Cyfra 21-1 w surowicy stwierdza się
u 25–30% chorych [5]. W tej grupie chorych sto-
pień zaawansowania choroby nowotworowej, oce-
niany na podstawie materiału operacyjnego, jest
często wyższy niż kliniczny, a rokowanie jest gor-
sze niż w pozostałych przypadkach [6]. U chorych
z miejscowo zaawansowanym i przerzutowym
NDRP wysokie stężenie markera Cyfra 21-1 przed
leczeniem i brak normalizacji po leczeniu ma rów-
nież niekorzystne znaczenie rokownicze [7–9].
W czasie chemioterapii stężenie markera Cyfra 21-1
obniża się u większości chorych, jednak obiektyw-
nej remisji powinno towarzyszyć znaczne obniże-
nie stężenia tego markera, przekraczające 65% stę-
żenia wyjściowego [10]. Niektórzy autorzy przypi-
sują zmianom stężenia markera Cyfra 21-1 po pierw-
szym kursie leczenia ważne znaczenie predykcyj-
ne [10], inni są skłonni uważać za bardziej miaro-
dajną zmianę stężenia po 3 kursach leczenia [11].
Przeciwciała przeciw cytokeratynom są często
wykorzystywane w badaniach immunohistoche-
micznych guzów płuca. Jednym ze wskazań jest
identyfikacja ogniska pierwotnego w przypadku
gruczolakoraka. Ekspresja CK 20 przemawia za
pochodzeniem z przewodu pokarmowego, obec-
ność CK 7 — za pierwotnym rakiem płuca.
Adres do korespondencji: Monika Szturmowicz, Klinika Chorób Wewnętrznych Klatki Piersiowej, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, ul. Płocka 26, 01–138 Warszawa,
e-mail: mszturm@yahoo.com
Praca wpłynęła do Redakcji: 23.07.2007 r.
Copyright © 2007 Via Medica
ISSN 0867–7077
www.pneumonologia.viamedica.pl
315
Adres do korespondencji
Pneumonologia i Alergologia Polska 2007, tom 75, nr 4, strony 315–316
Badanie ekspresji cytokeratyn jest też wyko-
rzystywane w diagnostyce mikroprzerzutów raka
płuca w narządach, w których nie powinno być
komórek nabłonkowych, a więc w węzłach chłon-
nych i w szpiku kostnym. Zazwyczaj ocenia się
ekspresję CK 19. W wyniku tych badań rozpozna-
je się mikroprzerzuty w 15–30% przypadków,
w których doświadczony patolog nie był w stanie
wykryć komórek nowotworowych na podstawie
konwencjonalnego barwienia [12, 13]. Z badań pi-
lotażowych wynika, że obecność mikroprzerzutów
w węzłach chłonnych śródpiersia jest czynnikiem
ryzyka wczesnej wznowy [12, 14] i stanowi nieko-
rzystny element prognostyczny [12, 13]. Znacze-
nie rokownicze mikroprzerzutów do szpiku nie
zostało jednoznacznie ustalone [13]. Wyniki tych
eksperymentów mogą przesądzić w przyszłości
o zmianie sposobu postępowania u chorych kwa-
lifikowanych obecnie do zabiegu operacyjnego jako
jedynej metody leczenia. W tym celu trzeba jed-
nak zminimalizować liczbę wyników fałszywie
dodatnich, które mogą dotyczyć komórek dendry-
tycznych w węzłach chłonnych i komórek siateczki
w szpiku.
W związku z powszechną obecnością cytoke-
ratyn w komórkach raka płuca nie badano do tej
pory, czy stopień ekspresji tych substancji ma zna-
czenie kliniczne. Tym bardziej interesująca jest pra-
ca oryginalna autorstwa Kosackiej i Jankowskiej [15]
dotycząca prognostycznego znaczenia stopnia eks-
presji CK 19 w NDRP, prezentowana w bieżącym
numerze „Pneumonologii i Alergologii Polskiej”.
Badania przeprowadzono na materiale operacyj-
nym, co stanowi ogromną zaletę przedstawionego
doniesienia. Autorki wykazały dodatnią ekspresję
CK 19 (powyżej 20% komórek) we wszystkich ba-
danych guzach. Natężenie reakcji barwnej było
natomiast zróżnicowane — od słabego do bardzo
wyraźnego. Autorki udowodniły, że guzy o więk-
szej rozległości wykazywały mniejsze nasilenie
reakcji barwnej niż guzy mało zaawansowane. Sła-
ba reakcja barwna miała — według Kosackiej i Jan-
kowskiej — negatywne znaczenie rokownicze, ale
tylko u chorych z rakiem płaskonabłonkowym.
Zjawisko to było najprawdopodobniej częściowo
związane z większą rozległością guzów wykazują-
cych niską ekspresję CK 19. W grę wchodzą jed-
nak również inne mechanizmy o znaczeniu pro-
gnostycznym związane z niską ekspresją CK 19,
takie jak większe nasilenie apoptozy w guzie lub
zwiększona zdolność do tworzenia przerzutów.
Piśmiennictwo
1. Kanaji N., Bandoh S., Fujita J., Ishii T., Ishida T., Kubo A.
Compensation of type I and type II cytokeratin pools in lung
cancer. Lung Cancer 2007; 55: 295–302.
2. Chyczewski L., Nikliński J., Chyczewska E., Laudański J., Fur-
man M. Immunohistochemical analysis of tissue localization
of cytokeratin 19 in lung cancer. Roczniki AM w Białymstoku
1997; 42 (supl. 1): 162–172.
3. Saijo T., Ishii G., Nagai K. i wsp. Differences in clinicopatho-
logical and biological features between central-type and pe-
ripheral type squamous cell carcinoma of the lung. Lung Can-
cer 2006; 52: 37–45.
4. Buccheri G., Ferrigno D. Lung tumor markers of cytokeratin
origin: an overview. Lung Cancer 2001; 34: s65–s69.
5. Nikliński J., Burzykowski T., Niklińska W. i wsp. Preoperative
Cyfra 21-1 level as a prognostic indicator in resected non-small
cell lung cancer. Eur. Respir. J. 1998; 12: 1424–1428.
6. Mizuguchi S., Nishiyama N., Iwata T. i wsp. Clinical value of
serum cytokeratin 19 fragment and sialyl-Lewis X in non-small
cell lung cancer. Ann. Thorac. Surg. 2007; 83: 216–222.
7. Załęska M., Szturmowicz M., Zych J. i wsp. Znaczenie wy-
branych biochemicznych markerów nowotworowych dla prog-
nozowania wczesnej odpowiedzi na leczenie i rokowania
u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca. Pneumonol.
Alergol. Pol. 2005; 73: 270–276.
8. Ardizzoni A., Cafferata M.A., Tiseo M. i wsp. Decline in serum
carcinoembryonic antigen and cytokeratin-19 fragment during
chemotherapy predicts objective response and survival in pa-
tients with advanced nonsmall cell lung cancer. Cancer 2006;
107: 2842–2849.
9. Chen T.-F., Jiang G.-L., Fu X.-L. i wsp. CK19 mRNA expression
measured by reverse-transcription polymerase chain reaction
(RT-PCR) in the peripheral blood of patients with non-small
cell lung cancer treated by chemoradiation: an independent
prognostic factor. Lung Cancer 2007; 56: 105–114.
10. Merle P., Janicot H., Filaire M. i wsp. Early Cyfra 21-1 variation
predicts tumor response to chemotherapy and survival in lo-
cally advanced non-small cell lung cancer patients. Int. J. Biol.
Markers 2004; 19: 310–315.
11. Hamzaoui A., Thomas P., Castelnau O., Roux N., Roux F.,
Kleisbauer J.P. Usefulness of longitudinal evaluation of Cyfra
21-1 variations in advanced lung cancer monitoring. Lung Can-
cer 1997; 16: 191–202.
12. Jiao X., Krasna M.J. Clinical significance of micrometastasis in
lung and esophageal cancer: a new paradigm in thoracic onco-
logy. Ann. Thorac. Surg. 2002; 74: 278–284.
13. Osaki T., Oyama T., Gu C.-D. i wsp. Prognostic impact of mi-
crometastatic tumor cells in the lymph nodes and bone mar-
row of patients with completely resected stage I non-small-cell
lung cancer. J. Clin. Oncol. 2002; 20: 2930–2936.
14. Le Pimpec-Barthes F., Danel C., Lacave R. i wsp. Association of
CK19 mRNA detection of occult cancer cells in mediastinal
lymph nodes in non-small cell lung carcinoma and high risk of
early recurrence. Eur. J. Cancer 2005; 41: 306–312.
15. Kosacka M., Jankowska R. Prognostyczne znaczenie stopnia
ekspresji cytokeratyny 19 w niedrobnokomórkowym raku
płuca. Pneumonol. Alergol. Pol. 2007; 75: 317–323.
316
www.pneumonologia.viamedica.pl
[ Pobierz całość w formacie PDF ]