rakiety, Uzbrojenie i wojskowość
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
HISTORIA
Ppþk rez. mgr Roman Misiak
2. Brygada Radiotechniczna
Historia rakiety bojowej. Cz. I
nym momentem w historii rozwoju
sztuki prowadzenia walki zbrojnej. Dzisiaj
rakiety zajmujĢ poczesne miejsce w arsena-
þach wojennych i stanowiĢ jeden z najgroŅ-
niejszych Ļrodkw raŇenia. Ogromna szyb-
koĻę przemieszczania siħ, prostota budowy,
a zarazem duŇa precyzja trafienia w zaprogra-
mowany cel oraz moŇliwoĻę przenoszenia
þadunkw bojowych o duŇej sile raŇenia Î sta-
nowiĢ najwaŇniejsze zalety rakiet. Dziħki temu
staþy siħ one najbardziej skutecznym narzħ-
dziem walki oraz zyskaþy uznanie nie tylko
w oczach wojskowych, ale i politykw.
Wydaje siħ, Ňe termin árakietaÑ pochodzi
od arabskiego árahatÑ, co oznacza Òpocisk
poruszajĢcy siħ na zasadzie odrzutuÓ. Niekt-
rzy historycy wyprowadzajĢ ten termin od
wþoskiego árocchettaÑ, jak nazywano ŇerdŅ
stabilizujĢcĢ lot rakiety-dzidy wystrzeliwanej
z tzw. wyrzutni rynnowej, jednak wiele fak-
tw z dziejw wojskowoĻci dowodzi arabsko-
jħzycznego pochodzenia tego sþowa.
Jak wiele innych niecodziennych wynalaz-
kw, rwnieŇ pierwsze postaci rakiet-fajer-
werkw powstaþy w staroŇytnym paıstwie
chiıskim, gdzie od III wieku p.n.e. znany byþ
juŇ najstarszy materiaþ wybuchowy Î czarny
proch uŇywany wþaĻnie do wyrobu sztucz-
nych ogni. Jednak do celw wojennych Chiı-
czycy nie wykorzystywali prochu aŇ do XIV
wieku. Nowy rodzaj broni, zagraŇajĢcej
szczeglnie broniĢcym siħ w zamkniħtych
warowniach, pojawiþ siħ wĻrd plemion mon-
golskich w 1232 roku oraz na obszarze dzi-
siejszej Azji Mniejszej i na Pþwyspie Indyj-
skim w 1249 roku. Broni árakietowejÑ, kt-
ra nie tylko zadawaþa spore straty, lecz takŇe
bardzo mocno oddziaþywaþa na psychikħ
przeciwnika, uŇyli Tatarzy w bitwie pod Le-
gnicĢ w 1241 roku (wspomina o tym Jan Dþu-
gosz w swoich
Dziejach Polski
). Strzaþy rzu-
cajĢce áogieı i dymy trujĢceÑ, wyposaŇone
w ánapħd rakietowyÑ, czyli kawaþek wydrĢ-
Ňonego bambusowego kija wypeþnionego
czarnym prochem, po dotarciu do celu wy-
woþywaþy poŇary i siaþy zamħt.
Europa, mimo Ňe byþa pod wraŇeniem chiı-
skiego wynalazku, nie od razu mogþa go za-
adaptowaÄ™ ÃŽ proch na Starym Kontynencie
pojawiþ siħ dopiero 100 lat pŅniej dziħki al-
chemikowi, mnichowi Bertholdowi Schwarzo-
wi z Moguncji. W Europie rozwijano lufowĢ
broı palnĢ, miħdzy innymi budowano ruszni-
ce i dziaþa, a pŅniej takŇe odtylcowĢ broı
gwintowanĢ i dlatego aŇ do koıca XVIII wie-
ku w armiach europejskich broı rakietowa
wþaĻciwie nie byþa stosowana. Co prawda hi-
storia odnotowaþa kilkanaĻcie przypadkw
uŇycia rakiet zapalajĢcych w Ļredniowiecznej
Europie, ale majĢc na wzglħdzie sztukħ wo-
jennĢ w sensie caþoĻciowym, ich znaczenie
ocenia siħ jako marginalne.
Przypuszczalnie pierwszy europejski pro-
jekt rakiety wielostopniowej stworzyþ artyle-
rzysta z Siedmiogrodu, Conrad Haas (1529).
Jednak dopiero na przeþomie wiekw XVIII
i XIX (w okresie wojen napoleoıskich), za za-
sþugĢ artylerzysty i inŇyniera, puþkownika
Williama Congreve (1772 - 1828), broı ra-
kietowa pojawiþa siħ w Anglii. W 1804 roku
utworzono brytyjski korpus rakietnikw.
W Ļlad za nim oddziaþy rakietowe powoþaþy
armie innych krajw europejskich, miħdzy in-
PrzeglĢd Siþ Powietrznych
95
W
ynalezienie broni rakietowej byþo istot-
nymi Francja, Wþochy, Rosja, Prusy, Austria
i, nieco pÅ…niej, armia Krlestwa Polskiego.
Renesans broni rakietowej w Europie na-
stĢpiþ w XIX wieku, juŇ po wynalezieniu tro-
tylu (J. Wilbrand ÃŽ 1863) oraz prochw nitro-
glicerynowych i nitrocelulozowych (balistyt
wynalazþ szwedzki chemik i przemysþowiec
Alfred Bernhard Nobel ÃŽ 1888).
PoczĢtki nowoŇytnej techniki rakietowej
þĢczĢ siħ z wiejskim nauczycielem arytmety-
ki i geometrii z Kaþugi, Konstantinem Edwar-
dowiczem Cioþkowskim (1857 - 1935). Ten
niezwykle utalentowany samouk, pomimo Ňe
w latach mþodzieıczych utraciþ sþuch, zdu-
miewaþ wszystkich inteligencjĢ. Z dala od
wiħkszych oĻrodkw naukowych w 1833
roku napisaþ pierwszĢ pracħ na temat mecha-
niki ruchu w przestrzeni pozbawionej pola
grawitacyjnego, a w 1897 roku zbudowaþ eks-
perymentalny tunel aerodynamiczny. W na-
stħpnej pracy, zatytuþowanej
Badanie prze-
strzeni Ļwiata przyrzĢdami odrzutowymi
,
Cioþkowski sformuþowaþ matematycznĢ teo-
riħ ruchu rakiety. Przedstawiþ rwnieŇ oglnĢ
ideħ oraz techniczne opisy wielostopniowej,
wodorotlenowej rakiety, podajĢc dwa sposo-
by sterowania jej lotem: poprzez umieszcze-
nie w dyszy wylotowej silnika rakietowego
grafitowych pþaszczyzn sterujĢcych lub po-
przez odchylanie caþej dyszy silnika rakieto-
wego. Jego prace nie zmierzaþy wprost do
stworzenia rakiety o charakterze wojskowym,
umoŇliwiajĢcej przenoszenie þadunku bojo-
wego, a ograniczaþy siħ do rozwaŇaı z za-
kresu aerodynamiki i teorii ruchu rakiety
w przestrzeni kosmicznej.
Zasadniczy przeþom w rozwoju rakiet bo-
jowych dokonaþ siħ juŇ po pierwszej wojnie
Ļwiatowej, wraz ze wzrostem znaczenia lot-
nictwa wojskowego, ktre mogþo atakowaę nie
tylko na polu walki, ale rwnieŇ poza strefĢ
dziaþaı bojowych. WĻrd wielu koncepcji
prowadzenia dziaþaı wojennych duŇy rozgþos
zyskaþa teoria wþoskiego generaþa, Giulia
Douheta (1869 - 1930), o decydujĢcej roli lot-
nictwa w przyszþej wojnie.
ChociaŇ lotnictwo nigdy dotĢd samodziel-
nie nie zadecydowaþo o ostatecznym zwyciħ-
stwie w dziaþaniach wojennych, to jednak ode-
graþo niebagatelnĢ rolħ w najwaŇniejszych
operacjach drugiej wojny Ļwiatowej, zadajĢc
przeciwnikowi bolesne straty (na przykþad
w atakach dywanowych na skupiska ludnoĻci
cywilnej w Dreznie). Liczba samolotw bio-
rĢcych udziaþ w ostatniej wojnie Ļwiatowej po
obu stronach siħgnħþa setek tysiħcy, a moŇli-
woĻci bojowe tych maszyn nieporwnywal-
nie wzrosþy. Pojawiþa siħ broı jĢdrowa (ter-
mojĢdrowa), stawiajĢc strategw w zupeþnie
nowej sytuacji. Dotychczasowe metody pro-
wadzenia wojny musiaþy ulec zmianie. Wy-
musiþo to koniecznoĻę doskonalenia systemw
obrony powietrznej oraz konstruowania co-
raz efektywniejszych Ļrodkw walki.
Zanim jednak do tego doszþo, uczeni, kt-
rych pasjĢ byþo zdobywanie przestworzy,
przez dþuŇszy czas zmagali siħ z przeciwno-
Ļciami, jakie stawaþy na drodze do zbudowa-
nia rakiety. Sprbujmy wiħc przeĻledzię hi-
storiħ badaı i niebezpiecznych doĻwiadczeı
z rakietami, a takŇe poczĢtki ich bojowego wy-
korzystania.
Wydaje siħ, Ňe w dziedzinie teorii rakiet
wojskowych najwiħkszy postħp osiĢgnħli
uczeni niemieccy, w dziedzinie praktyki zaÄ»
niemiecki przemysþ zbrojeniowy i niemiec-
ka armia. Nowa dziedzina badaı naukowych
pociĢgaþa na tyle mocno, Ňe juŇ na poczĢtku
XX wieku badaniami nad rakietami zajmo-
waþo siħ wiħcej niŇ 25 uczonych europejskich
i amerykaıskich. WyrŇniaþ siħ wĻrd nich
Hermann Julius Oberth (1894 - 1989). Obe-
rth urodziþ siħ w Rumunii i przez dþuŇszy czas
miaþ obywatelstwo tego kraju. Tam teŇ ukoı-
czyþ gimnazjum. W 1912 roku rozpoczĢþ stu-
dia medyczne w Monachium. PÅ…niej zmie-
niþ zainteresowania i studiowaþ fizykħ oraz
astronomiħ na znanych niemieckich uniwer-
sytetach w Getyndze, Hiedelbergu i Mona-
chium. Marzenia o podrŇowaniu rakietĢ za-
wþadnħþy nim juŇ we wczesnej mþodoĻci,
a przyczyniþa siħ do tego lektura ksiĢŇki
J. VerneÓa
Wokþ KsiħŇyca
. W wieku 15 lat
opracowaþ (na poziomie naukowym!) model
rakiety na paliwo staþe. Jego uwagħ przyku-
waþa przede wszystkim sprawa pþynnego pa-
96
Kwiecieı 2006
liwa rakietowego, ktrĢ sþusznie þĢczyþ z po-
trzebĢ nadania gazom bardzo duŇej prħdko-
Ļci przy wylocie z dyszy silnika. MajĢc zale-
dwie 23 lata, prbowaþ zainteresowaę nie-
mieckie ministerstwo wojny konstrukcjĢ da-
lekosiħŇnej rakiety bojowej ána spirytus ety-
lowy i ciekþe powietrzeÑ, ale wwczas nie
byþo ono tym zainteresowane. Wreszcie,
w 1923 roku w Monachium wydaþ swojĢ
pierwszĢ pracħ
Rakiety w przestrzeni ko-
smicznej
, ktra zawieraþa niezwykle waŇny
opis zasad dynamiki rakietowej. Kilka lat
pŅniej swoje spostrzeŇenia i kalkulacje roz-
winĢþ w pracy
Drogi realizacji lotu kosmicz-
nego
. W tym czasie eksperymentowaþ rw-
nieŇ z lekkimi modelami rakiet, miħdzy in-
nymi na potrzeby berliıskiej wytwrni fil-
mowej.
W 1938 roku na polecenie Sztabu Gene-
ralnego Oberth rozpoczĢþ prace nad konstru-
owaniem rakiet wojskowych. Od 1941 do
1943 roku uczestniczyþ w badaniach nad bu-
dowĢ i bojowym wykorzystaniem rakiet w ba-
zie w Peenemnde. PŅniej jego dziaþalnoĻę
nie byþa juŇ tak prekursorska, a zwþaszcza nie
tak praktyczna, jak Ňyczyþyby sobie niemiec-
kie wþadze. Po zajħciu Niemiec przez woj-
ska alianckie na krtki czas dostaþ siħ do nie-
woli. Po wojnie nadal zajmowaþ siħ technikĢ
rakietowĢ, ale od 1948 roku juŇ w Stanach
Zjednoczonych.
W historii rakiet duŇĢ rolħ odegraþ znany
niemiecki konstruktor, Fritz von Opel. Na po-
czĢtku w swoich eksperymentach wykorzy-
stywaþ samochody, montujĢc w nich coraz sil-
niejsze napħdy rakietowe. 11 kwietnia 1929
roku pojazd wyposaŇony w 24 rakiety i skrzy-
dþa o ujemnym kĢcie natarcia przekroczyþ na
torze pod Berlinem prħdkoĻę 230 km/godz.
Do tych Î jak siħ moŇna domyĻlaę Î bardzo
niebezpiecznych doĻwiadczeı zachħciþ inŇy-
niera-pirotechnika, F.W. Sandera, oraz byþe-
go oficera austriackiego lotnictwa, Maxa Va-
liera. Dziħki nim 16 czerwca 1929 roku z szy-
bowiska Wasserkuppe w Nadrenii wystarto-
waþa improwizowana konstrukcja, zbudowa-
na na bazie szybowca. Nie do koıca udany
lot ni to samolotem, ni to rakietĢ, wykonaþ
niemiecki pilot Fritz Stamer. Niektrzy hi-
storycy uznajĢ tħ prbħ lotu za pierwszy lot
czþowieka urzĢdzeniem o napħdzie rakieto-
wym. 30 wrzeĻnia 1929 roku Opel wykonaþ
podobny lot we Frankfurcie nad Menem. Tym
razem start rakietowego motoszybowca
RAK-1
nastĢpiþ z katapulty; aparat wzbiþ siħ
kilkanaĻcie metrw w grħ i przeleciaþ oko-
þo 2000 m w niecaþĢ minutħ. Fritz von Opel
nie zdoþaþ jednak wylĢdowaę, motoszybo-
wiec ulegþ zniszczeniu, sam Opel zaĻ omal
nie przypþaciþ Ňyciem swego karkoþomnego
wyczynu. Po wielu rwnie nieudanych, ry-
zykownych eksperymentach zaprzestaþ dal-
szych badaı. DoĻwiadczenia z rakietami
o napħdzie prochowym nie pozostawiþy zþu-
dzeı Î poszukiwania w tym kierunku nie za-
koıczyþy siħ sukcesem.
Uparcie swoje prby kontynuowaþ Max
Valier, ale juŇ z rakietami zasilanymi ciekþĢ
mieszankĢ paliwowĢ. Wraz z dwoma entuzja-
stami, Hansem Riedelem i Rudolfem Neblem,
skonstruowaþ pierwszy w Ļwiecie silnik rakie-
towy z zastosowaniem rozpylaczy paliwa
i utleniacza. Za paliwo posþuŇyþ spirytus, za
utleniacz Î ciekþy tlen. Podczas jednego z eks-
perymentw, 17 maja 1930 roku, doszþo do
wypadku: nastĢpiþo rozerwanie komory spa-
lania. Valier, trafiony odþamkiem w pierĻ,
zmarþ. Niewykluczone, Ňe swojĢ ĻmierciĢ
otworzyþ listħ ofiar, jakie ludzkoĻę poniosþa,
dĢŇĢc do opanowania techniki rakietowej.
Mimo przykrego doĻwiadczenia Riedel
i Nebel kontynuowali swoje badania, ale juŇ
pod patronatem wojska, na pierwszym w Ļwie-
cie poligonie rakietowym w Kunersdorf West
niedaleko Berlina. Nie przerywali jednak prac
nad rakietĢ na paliwo staþe. Niemieckie Mini-
sterstwo Siþ Zbrojnych zdecydowaþo, Ňe ba-
dania nad technikĢ rakietowĢ nadzorowaę
bħdzie puþkownik artylerii, inŇynier Carl Bec-
ker. Puþkownik Becker powierzyþ wszelkie
prace nad rakietami dla wojska kapitanowi
inŇynierowi Walterowi Robertowi Dornberge-
rowi, ktry nie kryþ, jaki cel miaþy te prace:
áNaleŇy pracowaę nad rakietĢ przeznaczonĢ
wyþĢcznie dla celw wojskowych, jej gþowi-
ca powinna zawieraę co najmniej tysiĢc kilo-
PrzeglĢd Siþ Powietrznych
97
gramw materiaþu wybuchowego, powinna
mieę dwieĻcie do trzystu kilometrw zasiħgu
i byę zdolna zþamaę opr kaŇdego mocarstwa,
przeciw ktremu zostanie uŇytaÑ.
Prace grupy roboczej zostaþy utajnione, a z
bibliotek i ksiħgarı wycofano wszystkie pod-
rħczniki i ksiĢŇki na temat rakiet. We wspþ-
pracħ zaangaŇowaþ siħ utalentowany, wwczas
18-letni student politechniki w Zurychu, Wer-
nher von Braun (warto wspomnieę, Ňe Braun
urodziþ siħ 23 marca 1912 roku w Wyrzysku
koþo Piþy; zmarþ 17 czerwca 1977 roku
w USA). Dziħki osobie barona Heinricha Gu-
stava Magnusa, profesora uniwersytetu w Ber-
linie, Braun znalazþ siħ na wydziale fizyki ber-
liıskiej uczelni i jednoczeĻnie zostaþ zatrud-
niony w grupie roboczej naukowcw Urzħdu
Uzbrojenia Armii, gdzie zlecono mu prowa-
dzenie doĻwiadczeı z ciekþopaliwowymi sil-
nikami rakietowymi. W tym czasie Niemcy
dysponowali juŇ silnikiem rakietowym na pa-
liwo ciekþe skonstruowanym przez inŇyniera
Alfonsa Pietscha.
W 1933 roku Braun, majĢc zaledwie 21 lat,
zbudowaþ pierwszĢ uŇytkowĢ rakietħ na pali-
wo ciekþe, ktrej nadano symbol
A-1
(
Aggre-
gat-1
). Rakieta o dþugoĻci okoþo 1,4 m, Ļred-
nicy okoþo 30 cm i masie wraz z paliwem
150 kg miaþa ciĢg 290 kG. W niedþugim cza-
sie powstaþy kolejne, coraz doskonalsze jej
wersje. Jeszcze w tym samym 1933 roku
Braun przedstawiþ tajnĢ pracħ doktorskĢ pod
tytuþem
Konstrukcyjne, teoretyczne i ekspe-
rymentalne przyczynki do problemu rakiety na
ciekþy napħd
. Z treĻciĢ pracy pozwolono za-
poznaę siħ rwnieŇ radzie naukowej uczelni,
lecz nikt z uczonych nie zakwestionowaþ za-
wartych w niej tez ani teŇ nie sprzeciwiþ siħ
tej niezwykþej nominacji doktorskiej.
NaleŇaþoby dodaę, Ňe oprcz Brauna roz-
wojem rakiet w Niemczech zajmowaþo siħ
jeszcze wiele innych osb, na przykþad inŇy-
nier Carl Georg Wahmke, ktry zginĢþ, podob-
nie jak Valier, w czasie niespodziewanej eks-
plozji silnika rakietowego. Jakkolwiek zdarza-
þy siħ niepowodzenia, pierwszej niemieckiej
rakiety na paliwo staþe uŇyto podczas wojny
domowej w Hiszpanii w 1935 roku.
Wernher von Braun w swoim gabinecie w bazie
Peenemnde
Tymczasem Wernher von Braun pracowaþ
nad modelem rakiety
A-3
. Byþa to stosunkowo
duŇa konstrukcja, ksztaþtem przypominajĢca
cygaro, o dþugoĻci 7,62 m, Ļrednicy 0,75 cm
i masie startowej 750 kg. Rakieta przez 45 s
utrzymywaþa ciĢg 1500 kG, jej maksymalny
zasiħg wynosiþ nieco ponad 17 km, osiĢgaþa
puþap 12 km. Na miejsce prb wyznaczono
pþnocnĢ czħĻę wyspy Uznam, w pobliŇu ry-
backiej wioski Peenemnde. W sierpniu 1936
roku rozpoczħþa siħ w tym miejscu budowa
OĻrodka Badaı Wojskowych (Heeres Vern-
suchsanstalt Peenemnde).
W 1937 roku Braunowi przydzielono do po-
mocy aŇ kilkuset nowych wspþpracownikw
Î czþonkw Niemieckiego Towarzystwa Ra-
kietowego zaþoŇonego w 1927 roku. ZnaleŅli
siħ w tym gronie bardzo doĻwiadczeni bada-
cze, tj. K. Riedel i A. Pietsch, ale teŇ: Hans
Huter, Kurt Heinisch, Paul Schmidt, Robert
Lusser, Heinz Buns, Helmut Zoik, Eberhard
Rees, Helmut Walter, Walther Tiel, Artur Ru-
dolph, Moritz Pohlmann, Heinz Buns, Rudolf
Hermann, Hermann Kurzweg, Ludwig Roth,
Kurt Debus, Ernest Stuhliner, Fritz Gajewski,
Carl Waner, Heodor Buchhold, Gothold Vie-
weg. Na wspþpracħ z Braunem nie wyraziþ
zgody R. Nebel.
Jeszcze na rok przed rozpoczħciem drugiej
wojny Ļwiatowej
A-3
nie speþniaþa oczekiwaı,
98
Kwiecieı 2006
 gdyŇ jej zasiħg wynosiþ zaledwie 18 km. W tej
sytuacji zespþ Wernhera von Brauna przystĢ-
piþ do budowania nastħpnych modeli rakiet Î
A-4
i
A-5
.
Model
A-5
stanowiþ doĻwiadczalnĢ bazħ
dla
A-4
, jednostopniowego rakietowego po-
cisku balistycznego o ogromnych walorach
bojowych. Rakieta miaþa pokaŅne rozmiary
i imponujĢce parametry: dþugoĻę 14,3 m, Ļred-
nica 1,66 m, masa startowa okoþo 12 700 kg
(w tym: masa paliwa ÃŽ alkoholu etylowego
i ciekþego tlenu Î 8760 kg), ciĢg 25 400 kG,
odlegþoĻę strzelania 260 - 320 km, puþap 80 -
- 90 km, czas pracy silnika 60 - 65 s, prħd-
koĻę maksymalna 5724 km/godz. Sterowa-
nie lotem odbywaþo siħ za pomocĢ grafito-
wej pþaszczyzny umieszczonej w strumieniu
gazw w dyszy wylotowej silnika. W għstych
warstwach atmosfery uruchamiane byþy stery
pomocnicze ÃŽ powietrzne. Start pionowy na-
stħpowaþ z tzw. stoþu startowego z wyrzutni
umieszczonej na staþe na transporterze koþo-
wym lub na platformie kolejowej. Po nabraniu
wysokoĻci, na krzywej lotu, koıczyþo siħ pali-
wo i rakieta rozpoczynaþa opadanie. ņaden
odgþos nie zwiastowaþ jej zbliŇania siħ do celu;
wybuch þadunku nastħpowaþ w momencie za-
dziaþania zapalnika uderzeniowego.
Rakieta ta byþa pierwszĢ na Ļwiecie tak do-
skonaþĢ konstrukcjĢ. W 1941 roku byþa goto-
wa do uŇycia, a 13 czerwca 1942 roku podjħ-
to udanĢ prbħ w locie. Wkrtce teŇ rozpo-
czħþa siħ seryjna produkcja rakiet. Wernher
von Braun triumfowaþ. W lipcu 1943 roku,
w wieku 30 lat, otrzymaþ tytuþ profesora.
A-4
,
nazywana potocznie
Wunderwaffe
(áCudow-
na broıÑ) lub
Viktoriawaffe
(áBroı zwyciħ-
stwaÑ), doczekaþa siħ takŇe nowszej wersji Î
A-4b
, jednakŇe rakiety tej nie moŇna byþo na-
tychmiast zastosowaÄ™ w skali operacyjnej, bo
ciĢgle pojawiaþy siħ usterki techniczne.
Dowdcy angielscy, doskonale zdajĢc so-
bie sprawħ z wielkiego zagroŇenia, jakie stwa-
rzaþa nowa, niezwykþa broı, 17 sierpnia 1943
roku przeprowadzili nalot dywanowy RAF
(okoþo 600 bombowcw) na bazħ doĻwiad-
czalnĢ w Peenemnde, niszczĢc jĢ w takim
stopniu, Ňe jej dalsze funkcjonowanie byþo
niemoŇliwe. Bazħ przeniesiono do miejsco-
woĻci Pustkowo-Blizna niedaleko Mielca,
a centrum montaŇu rakiet w gry Harzu, do
potħŇnej podziemnej fabryki áMittelbau-
DoraÑ niedaleko Nordhausen. Wiele czħĻci
rakiet produkowano takŇe w innych rejonach
Niemiec, a nawet na terenach podbitych
paıstw.
Od wiosny 1944 roku poligon
A-4
znajdo-
waþ siħ niedaleko miejscowoĻci Sarnaki nad
Bugiem. ZaskakujĢca i bardzo skuteczna ak-
cja Anglikw znacznie opŅniþa niemieckie
przygotowania do bojowego wykorzystania
rakiety. Zginħþo wielu doĻwiadczonych spe-
cjalistw, zniszczeniu ulegþa duŇa czħĻę do-
kumentacji, ktra ze wzglħdu na ochronħ ta-
jemnicy wykonana byþa w pojedynczych eg-
zemplarzach.
GorĢczkowo poszukiwano wsparcia nauko-
wego, by jak najszybciej zakoıczyę prace
Niemiecka rakieta dalekiego zasiħgu
A-4b
,
niezastosowana w warunkach bojowych
PrzeglĢd Siþ Powietrznych
99
Â
[ Pobierz całość w formacie PDF ]