Rabelais Gargantua i Pantagruel,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Francois RabelaisGargantua i PantagruelKsi�ga pierwsza�ywot wielce przera�liwywielkiego Gargantuiojca Pantagruelowegoniegdy skomponowany przezMistrza Alkofrybasa (*1)abstraktora pi�tej esencjiksi�ga pe�na pantagruelizmuDo CzytelnikaPrzyjacielu, co� j�� si� tej Ksi�gi, Wszelki smutek chciej rozp�dzi� zczo�a I czytaj�c nie gorszy� si� zgo�a; Z�a tu nie masz ni szpetnejmitr�gi, Cho� nauczy� niewiele was zdo�a, Jeno �miechu da nieco czasami;To lekarstwo najlepszym si� zda mi Na zgryzot�, co sercu dopieka: Lepiej�miechem jest pisa� ni� �zami, �miech to szczere kr�lestwo cz�owieka.�yjcie w weselu!Przypisy:1. Alkofrybas, pseudonim u�ywany przez Rabelais'go, jest �cis�ymanagramem imienia i nazwiska Francoys Rabelais.Obecno�� s�owa "pantagruelizm" w tytule "Gargantui" jest jednym zpowa�nych dowod�w na poparcie zapatrywania przyj�tego dzi� ju� og�lnie, i�ksi�ga "Gargantui" chronologicznie p�niejsza jest od "Pantagruela". Samopoj�cie "pantagruelizmu" zrazu oznacza w ustach autora szerok� weso�o�� igrube u�ywanie, p�niej stopniowo oczyszcza si�, szlachetnieje i staje si�synonimem pewnego pogodnego stoicyzmu. Sterne, kt�ry w swoim "TristramieShandy" nieustannie czerpie z Rabelais'go, tworzy poj�cie "shandeizmu",b�d�ce jedynie wt�rnym odbiciem "pantagruelizmu".Przedmowa autoraOpilce bardzo dostojne i wy, wielce znamienite przymiotniki (Przymiot -syfilis, z franc. v��%role) - (wam bowiem, a nie inszym po�wi�cone s� pismamoje), s�uchajcie! Owo� w dialogu Platona zamianowanym "Uczta" Alcybiades,s�awi�c swego nauczyciela Sokratesa, bez sprzeczki ksi���cia filozof�w,w�r�d innych s��w powiada o nim, i� by� podobny Sylenom. Syleny by�y toniegdy� ma�e puzderka, takie jak widzimy dzisiaj w kramach aptekarz�w,pomalowane z wierzchu w ucieszne a trefne figurki, jako harpie, satyry,g�ski, zaj�ce rogate, osiod�ane kaczki, koz�y lataj�ce, jelenie srokate iinne takie malowid�a przedstawione uciesznie, aby ludzisk�w pobudzi� do�miechu, jako by� zwyk� Sylen, nauczyciel dobrego Bachusa; zasi� we wn�trzuzamykano tam zmy�lne lekarstwa, jako to balsamy, ambry, amomon, muszkat,zywety, szlachetne kamienie i insze kosztowne rzeczy. Takim �w Alcybiadesmieni� by� Sokrata; ile �e, patrz�c na� z wierzchu i s�dz�c z zewn�trznegokszta�tu, nie daliby�cie za� ani �upiny z cebuli, tak by� szpetny zcz�onk�w i pocieszny z postawy: nos spiczasty, spojrzenie jakoby u byka,oblicze, rzek�by�, g�upka, gruba�ny w obyczajach, niechlujny w odzie�y,ubogi w dostatki, niefortunny u p�ci bia�ej, niezdatny do publicznychurz�d�w, zaw�dy po�miechuj�cy si�, zaw�dy przepijaj�cy do ka�dego pe�n�miark�, zaw�dy wykr�caj�cy si� sianem, zaw�dy taj�cy swoje boskierozumienie. Ale, otwar�szy ono puzdro, nale�liby�cie wewn�trz niebia�ski inieop�acony specyfik, poj�cie wi�cej ni� ludzkie, przedziwn� cnot�,nieomyln� pewno��, niepoj�t� wzgard� wszystkiego tego, dla czego ludzietyle czuwaj�, biegaj�, pracuj�, �egluj� a borykaj� si�.Ku czemu, wedle waszego mniemania, mierzy owa przegrywka i owowymacywanie? Ku temu, i� wy, moi mili uczniowie, i niekt�re inne pomyle�ce,czytaj�c ucieszne nadpisy niekt�rych ksi�g naszego wymys�u jak to"Gargantua", "Pantagruel", "Tr�biflasza", "Dostoje�stwo rozporka", "Ogrochu ze s�onin�", |cum |commento, s�dzicie nazbyt �acno, i� wewn�trzrzecz stoi jeno o b�aznowaniach, figielkach i �garstwach uciesznych: ile �ezewn�trzne god�o (to jest tytu�) bez inszego pog��biania wyk�ada si�zazwyczaj ku �miechowi a trefno�ci. Wszelako nie przystoi z tak� lekko�ci�ocenia� dzie�o cz�owiecze: to� sami powiadacie: �e habit nie czyni jeszczemnicha, i ten lub �w, chocia� odziany mniszym kapturem mo�e by� wewn�trzniebardzo daleki od mnichostwa; to� inny mo�e mie� na grzbiecie hiszpa�skip�aszczyk, zasi�, co do swego m�stwa, zgo�a nie z Hiszpanii si� wiedzie.Owo dlaczego trzeba otworzy� t� ksi�g� i pilnie zwa�y�, co w niejwywiedzione. W�wczas poznacie, �e kordia� zawarty wewn�trz cale inszej jestwarto�ci ni� to, co zwiastowa�o puzdro: to znaczy, i� roztrz�sane materienie s� tak bardzo p�oche, ile to sam nadpis obiecywa�.A przypu�ciwszy nawet, i� w dos�ownym rozumieniu najdziecie tu dosy�materyj cale uciesznych i dobrze wiernych swojemu nadpisowi, to i w�wczasnie nale�y da� si� temu omami� jakoby �piewom syrenim; jeno w wy�szymrozumieniu wyk�ada� sobie to, co zrazu zdawa�oby si� rzeczone z pustej jenoweso�o�ci. Zdarzy�o si� wam kiedy odkorkowywa� jak butelczyn�? |Prosit! Owoprzywied�cie sobie na pami�� zachowanie wasze przy tej czynno�ci. Awidzieli�cie kiedy psa, gdy mu popadnie kiedy na drodze w �apy ko�� zeszpikiem? Oto, jak powiada Platon w ksi�dze II |de |Rep., zwierz�najbardziej filozoficzne pod s�o�cem. Je�li�cie widzieli, mogli�ciezauwa�y�, z jakim nabo�e�stwem on j� obchodzi, jak czujnie jej strze�e, jakchciwie dzier�y, jak bacznie j� napoczyna, jak chytrze kruszy i jak pilniewysysa. Co ka�e mu tak czyni�? Jak� nadziej� �ywi w tej pilnej pracy? Comniema osi�gn��? Nic, jeno troch� szpiku: prawda, �e ta trocharozkoszniejsza tu jest ni� wiele w innych rzeczach; jako �e szpik jest topo�ywienie. najdoskonalej ze wszystkich wypracowane przez natur�, o czympowiada Galenus, III, |Facult. |nat. i XI, |de |Usu |partium.Za przyk�adem tego zwierza przystoi wam owa roztropno��, aby�cie umieliw�szy�, czu� i ocenia� owe pi�kne ksi�gi, suto kraszone omast�, niewinne azwinne, celne a strzelne. P�niej zasi�, przez pilne wg��bianie si� abaczne rozmy�lanie, uda si� wam skruszy� ko�� a wyssa� posilny szpik, czylito, co rozumiem przez one pitagorejskie symbole, w nadziei, i� jeste�ciedo�� bystrzy a sposobni do takiego czytania: w�wczas cale inny smak w nimnajdziecie i bardziej wysok� wiedz�, kt�ra wam objawi co nieco o bardzowysokich sakramentach i przera�liwych misteriach, tak co si� tyczy naszejreligii, jak r�wnie� polityki i �ycia spo�ecznego.Czy wy naprawd� sumiennie mniemacie, i� kiedykolwiek Homer, pisz�c"Iliad�" i "Odysej�", mia� na my�li owe alegorie, w jakie go ustroiliPlutarch, Heraklides poncki, Eustatius, Phornutus, i to, co z nich ukrad�Policjan? Je�eli tak mniemacie, nie zbli�acie si� ani r�kami, ani nogami domego mniemania; ja bowiem s�dz�, i� tak samo nie �ni�o si� o nich Homerowi,jak Owidiuszowi w jego "Metamorfozach" nie �ni�o si� o tajemnicachEwangelii, co niejaki brat Ob�ora (*1), szczery li�yp�misek, wysila� si�dowie��, skoro zdarzy�o mu si� spotka� tak g�upich jak on sam, niby(powiada przys�owie) pokryw� godn� garnka.Je�eli w to nie wierzycie, dla jakiej przyczyny nie mieliby�cie uczyni�tak samo z tymi uciesznymi i nowymi kroniczkami, mimo i� dyktuj�c je, niewi�cej my�la�em o tym ni� wy, kt�rzy oto popijacie nie gorzej ode mnie. Nauk�adanie bowiem tej wspania�ej ksi��ki nie wi�cej obr�ci�em czasu ani te�nie inny, jak tylko ten, kt�ry by� przeznaczony ku pokrzepieniu cia�a, toznaczy kre�li�em je pij�c a jedz�c. Owo te� jest to w�a�ciwa pora dospisywania onych wysokich materi�w a g��bokich nauk, jako to dobrze umia�czyni� Homer, zwierciad�o wszystkich uczonych w pi�mie, i Eneasz, ojciecpoet�w �aci�skich, o czym za�wiadcza i Horacy, mimo i� jaki� ciemi�gapowiedzia�, �e pie�ni jego wi�cej tr�c� winem ni� oliw�.To� samo powiada pewien m�drala o moich ksi�gach; wszelako us.a� si� naniego. Ha! o ile� zapach wina wi�cej jest luby, �miej�cy, kusz�cy, o ile�bardziej niebia�ski a rozkoszny ni� zapach oliwy! I tyle� b�d� szuka� w tymchluby, aby m�wiono o mnie, i� wi�cej wydaj� na wino ni� na oliw�, ile jejczu� Demostenes, kiedy m�wiono o nim, i� wi�cej wydaje na oliw� ni� nawino. Co do mnie, znajduj� w tym jeno cze�� i chlub�, kiedy o mniepowiadaj�, i� jestem t�gim bibu�� i dobrym kompanem: z tego te� tytu�ujestem mile widziany w zacnej kompanii Pantagruelist�w. Demostenowizarzuca� jaki� zrz�da, i� jego mowy tr�c� jakoby zgrzebnym p��tnemplugawego a brudnego w�zka na oliwki. Dlatego wyk�adajcie wszystkie mojes�owa i uczynki jak najdoskonalej, miejcie w estymie ow� serowat�m�zgownic�, kt�ra was pasie tymi pi�knymi kosza�kami-opa�kami, i ile ty�kosi� starczy, dzier�cie mnie i siebie w nieustannej pogodzie a weso�o�ci.Owo tedy radujcie si�, mili barankowie, i weso�o czytajcie reszt�, zuciech� dla cia�a a po�ytkiem dla l�d�wi. Hoc, hoc, mili kmoterkowie, a�ebywam w gardle nie zasch�o. Kto z brzegu, niech przepije do mnie, a japuszcz� dzbanuszek w kolej jak przysta�o.Przypisy:1. Dominikanin Tomasz Walleys, kt�ry komentowa� "Metamorfozy" Owidiusza,wyci�gaj�c z nich rzekome g��bokie nauki moralne i zestawiaj�c je zhistoriami z Pisma �w.I. O genealogiii staro�ytno�ci rodu Gargantui (*1)Ku poznaniu genealogii i staro�ytno�ci rodu, kt�ry wyda� nam Gargantu�,odsy�am was do wielkiej kroniki pantagruelia�skiej. Z niej dowiecie si�obszerniej, w jaki spos�b olbrzymy zrodzi�y si� na tej ziemi i jako z tych,w linii prostej, pocz�� si� Gargantua, ojciec Pantagruela. Owo niechaj wasnie mierzi, i� na razie pomin� te sprawy, mimo i� rzecz jest taka, �e imszerzej by j� rozprowadzi�, tym wi�cej uda�aby si� waszym Wielmo�no�ciom,jako za�wiadcza autorytet Platona, |in |Philebo i |Gorgias, i Flakka(|Flakkus - Horacy: |Ars |poet., 365: |Haec |placuit |semel: |haec |decies|repetita |place.), kt�ry powiada, i� niekt�re gaw�dy (a ta jestniew�tpliwie w ich rz�dzie) tym bardziej s� ucieszne, im cz�ciej si� jepowtarza.Da�by B�g, aby ka�dy zna� tak pewnie sw� genealogi� od arki Noego a� donaszych czas�w! Tak rozumiem, i� wielu dzi� jest na ziemi cesarz�w, kr�l�w,diuk�w, ksi���t i papie�y, kt�rzy wiod� si� od niejakich bosiak�w i cham�w.Jako zn�w, na odwr�t, wielu jest dzi� dziadami w przytu�kach, w n�dzy iplugastwie, kt�rzy pocz�li si� ze krwi i z rodu wielkich kr�l�w i cesarz�w;zwa...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]