RZYM, studia, Semestr I, HISTORIA ARCH
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Architektura
starożytnego Rzymu
Na terenie starożytnego
państwa rzymskiego bardzo
prężnie rozwijała się
architektura, która podobnie
jak inne dziedziny kultury
była pod wpływami obcych
wzorców. Początkowo były
to wzorce etruskie, następnie
greckie, a w okresie
cesarstwa wzorce rzymskie
połączone z
hellenistycznymi. Dzięki
nowym osiągnięciom
technicznym architekci
rzymscy prześcignęli
greckich mistrzów sztuki
budowlanej. Wśród
budownictwa rzymskiego na
uwagę zasługują :
publicznej na uwagę
zasługują budowane od II
wieku p.n.e.
termy
(łac.
thermae), czyli łaźnie.
Budowle stanowiły ośrodki
życia towarzyskiego,
przebywający tam ludzi mieli
możliwość nie tylko
dokonania zabiegów
higienicznych, ale również
spotkania się z innymi
ludźmi, porozmawiania,
podyskutowania, a nawet
poczytania najnowszych dzieł
publicystów rzymskich i
innych. Termy były
najczęściej budowane na
rozległych terenach,
posiadały kompleksy sal
przeznaczonych do różnych
czynności np.: znajdowały się
tam szatnie, baseny z ciepłą i
zimną wodą, łaźnie (suche i
parowe), sale masarzu i
wypoczynku, a nawet salę do
gry w piłkę i do ćwiczeń oraz
biblioteki. Do
najsłynniejszych term
należały : Tytusa, Domicjana,
Karakali, (początek III
wieku ), czy w końcu
Dioklecjana i Konstantyna.
Łaźnie były dostępne za
niewielka odpłatą, bądź zgoła
bezpłatne.
Termy budowano również
poza Rzymem np.: w Paryżu,
czy Pompejach. W tym
ostatnim wymienionym
miejscu odkryto trzy
kompleksy term miejskich.
Najmniejsze tzw. Termy
Rynkowe znajdowały się w
pobliżu Forum, składały się z
dwóch jednakowych struktur,
z których jedna przeznaczona
była dla kobiet, a druga dla
mężczyzn. Sale ogrzewane
były gorącym powietrzem
krążącym pod posadzką i
pomiędzy ściankami
działowymi. Oprócz Term
Rynkowych odkryto podczas
wykopalisk także tzw. Termy
Centralne oraz Termy
Stabiańskie.
technicznego wykorzystano
przy budowie tzw.
bazyliki
.
Były to początkowo wielkie
hale, w których mieściły się
różne instytucje państwowe i
urzędy miejskie, najczęściej
sądowe. Wewnątrz budowla
była poprzedzielana rzędami
kolumn tworzącymi nawy.
Rzymie w 316 roku naszej
ery dla upamiętnienia
zwycięstwa cesarza w wojnie
domowej.
W starożytnym Rzymie,
dokładnie w czasach Augusta
powstawały pierwsze
budowle zwane
amfiteatrami
(gr. teatr po
obu stronach). Od około 72
roku do 80 naszej ery został
wzniesiony zapoczątkowany
przez cesarza Wespazjana z
dynastii Flawiuszów.
Amfiteatr nazwano
Koloseum, od istniejącego w
pobliżu wielkim posągu boga
Słońca, często występuje też
pod nazwą Amfiteatr
Flawiuszów. Jest to (do dziś
zachowała się we
fragmentach) duża budowla
w kształcie elipsy o długości
188 metrów i szerokości 156
metrów. W obwodzie
budowla mierzy 524 metry,
posiada 48,5 metrów
wysokości z pojemną
widownią, która mogła
pomieścić od 45 do 90
tysięcy ludzi. Koloseum
wybudowano z czterema
galeriami komunikacyjnymi
oraz areną z systemem
podziemnych korytarzy, w
których znajdowały się klatki
z dzikimi zwierzętami oraz
pochylnie i dźwigi
umożliwiające przedostanie
się zwierząt na arenę. Arena
służyła do występów walki
gladiatorów, a w okresie
prześladowania chrześcijan
była miejscem ich egzekucji.
W Koloseum organizowano
różne uroczystości religijne i
państwowe, igrzyska a nawet
pokazy historyczne. Budowla
mieszcząca tak dużą ilość
widzów świadczy nie tylko o
zdolnościach inżynieryjnych
Rzymian, ale również
upodobaniach i sposobach
spędzania wolnego czasu. W
445 roku Koloseum zostało
uszkodzone przez trzęsienie
ziemi, następnych zniszczeń
dokonywali mieszkańcy
Rzymy, którzy wywozili z
amfiteatru materiały
budowlane. W XVIII wieku
W starożytnym Rzymie
bazylika stała na rynku
głównym, a na terenach
podbitych przez Rzym
budowano je w różnych,
często również centralnych
miejscach. Rozwój
chrześcijaństwa spowodował,
że bazyliki zaczęto
przekształcać w kościoły,
dodając kolejne elementy
architektoniczne np.:
drewniana więźbę dachową.
•bazyliki,
•termy,
•łuki triumfalne,
•amfiteatry,
•cyrki,
•akwedukty,
•drogi.
W starożytnym państwie
rzymskim budowano też
świeckie bazyliki jako
budynki jedno lub
wielonawowe na planie
prostokąta odkryte lub nie,
parterowe lub piętrowe,
służące do celów
administracji państwa lub
handlu.
Już w VI wiek p. n. e została
zainicjowana przez
Tarkwiniusza Starego
budowę najstarszego
rzymskiego
kanału
(Cloaca
Maxima), był to kanał
ściekowy pomiędzy
wzgórzami Eskwilinu,
Wiminalu i Kwirynału. Po
osuszeniu terenu
przystąpiono do budowy
miejsca, które znane jest do
dziś i nosi nazwę Forum
Romanum. Kanał ma długość
około 600 m, wysokość
prześwitu 4,20 m, a
szerokość 3,20 m i jest
czynny do dnia dzisiejszego.
Początkowo był on otwarty,
jednak prace modernizacyjne
prowadzone w okresie
urzędowania cenzora Kato
Starszego doprowadziły do
zakrycia go. Jako dowód
szacunku dla tego działania
mieszkańcy Rzymu
ufundowali Katonowi
statuetkę ustawioną w
świątyni.
W okresie cesarstwa pojawiły
się budowle związane
bezpośrednio z osobami
wielkich władców lub
wodzów, były to tzw.
łuki
triumfalne.
Pierwszym
inspiratorem tego rodzaju
budowli był August, który
chcąc upamiętnić swoje
zwycięstwo pod Akcjum
wybudował rodzaj
monumentalnej,
wolnostojącej, bramy. Łuki
triumfalne, posiadały
konstrukcje jedno-, dwu- lub
trójprzęsłowe,
podtrzymywane filarami, w
kształcie kolumny. Na górze
budowli tworzono tzw.
reliefy, czyli napisy
wyjaśniające przyczynę
powstania danego łuku, nieco
wyżej umieszczano kwadrygę
z posągiem osoby dla której
wzniesiono łuk. Do dziś
zachował się łuk triumfalny
cesarza Konstantyna
Wielkiego, wzniesiony w
W II wieku p.n.e. architekci
rzymscy opracowali
technologię budowy kopuł,
ten rodzaj wynalazku
Wśród budowli użyteczności
(1744 rok) został
umieszczony w amfiteatrze
krzyż, a Benedykt XIV (1675
– 1758) odprawił tam
pierwszą drogę krzyżową.
czyli wodociągi
dostarczające wodę do miast
rzymskich. Konstrukcja tego
typu budowli miała często
formę dwupiętrową, gdzie
górą biegły rury
rozprowadzające wodę, a
dołem odbywał się ruch
pieszy i kołowy. Rzymianie
znali też sztukę budowania
arkadowych (w kształcie
łuku) mostów, (taka
konstrukcja zwiększała jego
wytrzymałość), pod
nadzorem inżynierów
drążono w skałach tunele.
porządkiem na drogach
czuwały specjalne służby
drogowe. Wydawano mapy
drogowe, na których
oznaczano odległości i
miejsca noclegowe. Na
Forum Rzymu w I wieku
naszej ery postawiono „złoty
kamień milowy”, który miał
symbolizować początek
wszystkich dróg.
Prawdopodobnie od niego
utrwaliło się powiedzenie :
„Wszystkie drogi prowadzą
do Rzymu”. W 109 roku
naszej ery z rozkazu Trajana
powstała
V
ia Traiana
, którą
można było dojść do Bari. Z
kolei w kierunku północnym,
do Rimini prowadziła
Via
Flaminia
, pochodząca z 220
p.n.e. Ważnym szlakiem z
Brundisium do Grecji i
Bizancjum była
V
ia Egnatia.
W stronę Hiszpanii od
Rodanu ciągnęła się
V
ia
Dominia.
czasie było już około 380
tysięcy kilometrów dróg, w
tym 80 tysięcy
utwardzonych. Rozbudowana
sieć dróg służyła zarówno
celom wojskowym i
militarnym jak i handlowym,
czy administracyjnym. Po
drogach rzymskich
przejeżdżały również pojazdy
pocztowe. Drogi łączyły
również ze sobą miasta,
ośrodki targowe, jednoczyły
kulturowo tereny położone
wzdłuż nich.
Poważnym osiągnięciem
sztuki architektonicznej
Rzymian jest budowa w 122
roku naszej ery zwartego
ciągu umocnień w Brytanii
zwana
wałem Hadriana
(cesarz 76 – 138), posiada on
około 115 km długości.
Innym ciekawym obiektem
architektonicznym jest
wzniesiony przez Marka
Agrypę, następnie
przebudowany przez cesarza
Hadriana
Panteon.
Była to
budowla poświęcona siedmiu
głównym bogom rzymskim,
dzięki Hadrianowi składała
się z kolumnowego portyku,
przedsionka i okrągłej celli,
zwieńczony kopułą
zakończoną otworem, oculus
dzięki któremu do wewnątrz
wpadało więcej światła.
Budowla była wzniesiona na
planie koła, o średnicy 43,30
metrów.
Rzymskim wynalazkiem
architektonicznym był
cyrk
(łac. cirrus – krąg), czyli
rodzaj budowli, w której
mieściła się owalna arena,
służąca do organizacji
wyścigów rydwanów
konnych. Cyrk był podłużną
budowlą, ozdobioną
posągami, ołtarzami i
obeliskami.
W Rzymie, pomiędzy
Palatynem, a Awentynem w
naturalnym zagłębieniu
wybudowano monumentalny
obiekt o nazwie Cyrk Wielki
(Circus Maximus), po którym
do dziś pozostały jedynie
usypiska świadczące o jego
rozmiarach. Tor wyścigowy
liczył 800 metrów i miał
szerokość 80 metrów, mógł
pomieścić około 250 tysięcy
widzów. Cyrki i
organizowane w nich
igrzyska spełniały ważną rolę
w polityce Cesarstwa,
odwracając uwagę ludu od
rzeczywistych problemów
politycznych, czy
społecznych. W starożytnym
Rzymie funkcjonował
również teatr, budowany na
wzór grecki.
W I wiek naszej ery –
budowano liczne
akwedukty,
Od II wiek p.n.e. Rzymianie
znali sposób wytwarzania
cementu i wypalania cegieł,
pomogło im to znacznie do
budowy dróg
oraz
akweduktów. Znana jest do
dziś najstarsza droga
rzymska, pochodząca z 312
roku p.n.e. tzw.
Via Appia
,
budowana na polecenie
cenzora Klaudiusza Appiusza
Cekusa. Początkowo
przechodziła z Rzymu do
Kapui, następnie przedłużono
ją do Brundisium, do dziś
zadziwia trwałością
nawierzchni. Rzymianie
budowali drogi możliwie
prosto, oznaczając je za
pomocną drogowskazów i
kamieni milowych. Przy
drogach budowano stancję,
jako rodzaj hoteli z
miejscami noclegowymi,
jadłodajnią, a nawet kuźnią,
stajnia oraz kaplicą. Nad
Schemat budowanej przez
Rzymian drogi był
następujący : najpierw
budowano fundament,
następnie sypano warstwę
kamieni złączonych zaprawą,
kolejno warstwę piasku,
dopiero na koniec kładziono
kamienna nawierzchnię. W
okresie rozwoju Cesarstwa
Rzymskiego poszerzyła się
sieć dróg bitych na terenach
prowincji rzymskich,
łączących je ze stolicą,
historycy oceniają, że w tym
[ Pobierz całość w formacie PDF ]