RUS KIJOWSKA w XI w. - jej rozkwit i upadek - kw, kw
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Historia Rosji - serwis historyczny
Page 1 of 4
Czytelnia | Postacie | Dynastie |
Ź
ródła | Inne | Aktualno
Å›
ci | Kontakt
RUÅšKIJOWSKAwXIw.jejrozkwitiupadek
[
AldemusdeDodogne
]
RuśKijowskawpoczątkachXIw.byłapaństwemonieprzeciętnychmoŜliwościach.
Główną zasługą takiego stanu rzeczy były liczne sukcesy księcia kijowskiego
Włodzimierza Wielkiego. Jego energiczna polityka, zarówno wewnętrzna, jak i
zewnętrzna,konsekwentnedziałaniawymierzoneprzeciwkoBizancjum,doskonałe
wyczuciesytuacjiizręcznewyjścieznajgorszejklęskizadecydowało,Ŝenadano
mu przydomek Wielki. Co ciekawe, Włodzimierz w oczach cerkwi był nie tylko
"wielki"aletakŜeświęty;kanonizacjabyłaściślepowiązanazprzyjęciemchrztu.
SamoprzyjęciechrześcijaństwaprzezRuśjestróŜnieinterpretowane.L.Bazylow
przedstawia decyzję zawarcia małŜeństwa między Włodzimierzem a Anną,
księŜniczką bizantyjską, jako wymuszoną przez Ruś, jako decyzję natury
politycznej(takjaksytuacjamiałasięwpaństwachEuropyZachodniej).Natomiast
FeliksKonecznyw"DziejachRosji"zpoczÄ…tkuXXw.przestawiaWÅ‚odzimierzaw
ogóleniezainteresowanegochrztem.WedługKonecznego,więzionywbizantyjskiej
twierdzyChersonez,Włodzimierzniezostałwypuszczony,dopókiniepojąłAnnyza
Ŝonęinieuznałwiarykatolickiej.SamniemamŜadnychpodstawdoosądzenia
słusznościtychzałoŜeń,leczwydajemisię,zetowłaśniepolitykawzięłagóręi
zadecydowałaochrzcie.TymbardziejwierzęwteorięL.Bazylowa,ŜeWłodzimierz
był znany jako doskonały polityk. Bez wątpienia moŜna stwierdzić, Ŝe potęga
państwa ruskiego była w początkach XI wieku wielka, co dawało dobry start
kolejnymRurykowiczom.
WiekXIwdziejachRusijestotyleciekawyŜezbiegiemlatmoŜnazaobserwować
niezwykłe zjawiska. Ustabilizowanie się państwa było początkiem największego
rozwoju politycznego i gospodarczego Rusi Kijowskiej. Państwo Kijowskie
niewątpliwie osiągnęło szczyt swoich moŜliwości za panowania Włodzimierza
Wielkiego(9781015)jakiJarosławaMądrego(10191054).Zastanawiającyjest
jednakfakt,iŜtaksilnierozwiniętepolitycznie,gospodarczoikulturowopaństwo,
którejeszczewpołowieXIbyłopotęgąwtejczęściEuropy,popadłowgłęboki
kryzys polityczny, prowadzący do całkowitego upadku. Jak wiemy, połoŜenie
geograficzne (liczne szlaki handlowe) jak i sytuacja polityczna (połączenie ziem
nowogrodzkich i kijowskich) na słowiańszczyźnie wschodniej przyczyniły się do
znacznegobogactwaowegopaństwa.Nasuwasięjednakpytanie:czyRuśswoje
"prosperity"zawdzięczałatylkotymkorzystnymokolicznościom,czyteŜzręcznej
grzepolitycznej?
GłównymwydarzeniemnaRusiKijowskiejwpierwszychlatachXIw.byławalkao
władzęuschyłkuŜyciaWłodzimierzaWielkiego.DonajwaŜniejszychbłędówtegoŜ
monarchy moŜna zaliczyć podąŜenie w ślady ojca, czyli przekazanie władzy w
większychruskichgrodachswoimsynom.Decyzjataprzyczyniłasiędolicznych
walk o władzę między braćmi, jak i samym, zlekcewaŜonym przez synów,
Włodzimierzem.NajgorszyokreswalkrozpocząłsięjednaktuŜpojegośmierci.W
potyczkach tych przodowali: Jarosław, sprawujący władzę w Nowogrodzie oraz
Świętopełk Przeklęty, który to swoim brutalnym postępowaniem w dąŜeniu do
władzyzyskałtakhaniebneprzezwisko.Wartotezwspomnieć,ŜeŚwiętopełkbył
zięciemnaszegoBolesławaWielkiego(znanegotakŜejakoChrobry).Wdobiewalk
nawschodzie,zktórymPolskautrzymywałaprzyjaznestosunki,Bolesławudałsię
na prośbę Świętopełka na Ruś, aby przywrócić porządek i osadzić na tronie
"swojegoczłowieka",Świętopełka.Wiązałosiętooczywiściezlicznymikorzyściami
naturypolitycznejdlamłodziutkiegopaństwapolskiego.Abyinterwencjasięudała,
Chrobrywyruszyłzlicznymiposiłkamizarównowęgierskimijakiniemieckimi.Po
2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny
Page 2 of 4
stronieprzeciwnejstanąłnaRusiJarosławzposiłkamiwareskimiinowogrodzkimi.
DostarciadoszłowdrodzenaKijów,nieopodalgroduWołyń,gdzierozgromiono
siły Jarosława. W samym Kijowie tak się przestraszono wojsk Chrobrego, iŜ
bezproblemowo oddano władzę w ręce Świętopełka, który jednak długo jej nie
utrzymał. Sam Bolesław w drodze powrotnej przyłączył do Polski Grody
Czerwieńskie najbardziej sporną dzielnicę w średniowiecznych kontaktach
polskoruskich.
PokrótkichrządachwygnanegozkrajuŚwiętopełka,władzęwpaństwieobjąłjego
brat, Jarosław Mądry (10191054). To właśnie temu władcy Ruś Kijowska
zawdzięczaswójnajwiększyrozkwit,choćpoczątkowoniebyłowcaletakłatwo.
Biorąc pod uwagę rządy Jarosława, tak naprawdę samodzielną władzę nad całą
RusiąKijowskązyskałonpośmierciMścisława,księciatmutarakańskiego,który
korzystając z zawirowań w państwie ruskim planował podporządkowanie sobie
tych ziem. Ostatecznie jednak jego wysiłki skończyły się na opanowaniu tylko
częściRusi.TakwięcpośmierciMścisława,Jarosławmógłwpełniskoncentrować
sięnapolitycezagranicznej.Ruśwtymczasiebyławbardzodobrejkondycjitak
więc zorganizowanie odpowiednich sił na wyprawy Jarosława nie była trudne.
Wyprawywojenneposzłycałą parą. Napierwszyplanwojskaskierowałysię ku
Polsce(nieszczęsneGrodyCzerwieńskie),Litwę,Jaćwingów,EstówiPieczyngów.
Wkońcuw1043wyprawiłsięnaBizancjum.Niestetytapotyczkaniepowiodłasię
gdyŜBizantyjczycyuŜyliwobecWłodzimierza(synaJarosława,którydowodziłową
wyprawą) i ostatnich juŜ posiłków wareskich, nieznanego Rusinom "ognia
greckiego".Codziwne,wtamtychczasachWaregowieznaczniepomagalipaństwu
ruskiemu,aleniemieliŜadnychŜądańterytorialnychztegotytułu.Chcielisięoni
jedyniewzbogacić,nabywająccoraztonowszeprzywilejehandlowe.Nieposiadali
oniŜadnejadministracji,aniformyrządów.Ruśczęstotowykorzystywałaprosząc
Waregów o wsparcie, wiedząc, Ŝe nie stracą w tym przypadku choćby
najmniejszegokawałkaterytorium.
MiniaturazpołXIw.przedstawiająca"OgieńGrecki".
BrońktórazadałaklęskęRusinompodczaskampaniiz1043r.
Jarosław, podobnie jak Włodzimierz, nie potrafił jednak wyciągnąć wniosków z
przeszłości.Chodziłomianowicieopodziałpaństwamiędzysynów.Byłtodylemat
kaŜdegowładcyeuropejskiego,doprowadzającyprzewaŜniedopodziałupaństwa.
Jarosław wprowadził zasadę senioratu obejmującą dzielnice kijowską i
nowogrodzkąiusadziłnanimswojegonajstarszegosyna,Izjasława,apozostałym
czteremsynomoddałmniejwaŜnegrodywpaństwie.Początkowostosunkimiędzy
braćmiukładałysiępomyślnie.Takistanrzeczynietrwałjednakdługo,juŜw1064
r. Rościsław, tenktóremu nieprzypadła Ŝadna ziemia, postanowił sam sobieją
nadać. Skorzystał ze śmierci Włodzimierza, syna Jarosława i zagarnął ziemię
nowogrodzką. Wraz z druŜyną złoŜoną z wojów nowogrodzkich napadł na
Tmutarakańiosiadłtam,obejmująctamtejszeziemie,jednakjuŜw1067został
otruty.
NajwaŜniejsząosobąwpaństwiepozostawałIzjasław.Tozjegoinicjatywyw1067
ukazała się tzw. druga redakcja "Prawdy Ruskiej" czyli próba wyraźnego
zaznaczenia najwaŜniejszej osoby w państwie. Jednak tego władcy takŜe nie
ominęły zawirowania polityczne, nasilające się w ówczesnej Rusi. W okresie
2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny
Page 3 of 4
rządówIzjasławanastąpiłrozłamkościoła.IzjasławstanowczostanąłprzyRzymie,
co było znakomitym pretekstem do usunięcia niewygodnego brata z tronu. W
okresiewładzyIzjasławawybuchałytakŜelicznebuntymoŜnych,ponadtokaŜdyz
ksiąŜąt ruskich marzył o tytule księcia kijowskiego i jak największej władzy.
Wszystkie te oraz inne mniej waŜne czynniki zadecydowały o wejściu Rusi
kijowskiej w nową fazę walk o władzę. Skutkami tego było znaczne osłabienie
pastwa, liczne najazdy Połowców oraz aŜ trzy wygnania księcia kijowskiego
Izjasława. Sam Izjaslaw był o tyle w komfortowej sytuacji, iŜ utrzymywał
przyjazne stosunki z zachodnim sąsiadem Polską. DuŜą takŜe wagę naleŜy
przypisaćwięzomrodzinnymobuksiąŜątBolesławaiIzjasława.Izjasławmógłw
kaŜdej chwili liczyć na pomoc Polskich oddziałów, nie tylko ze względów
rodzinnych, ale oczywiście takŜe dlatego, Ŝe Bolesław chciał mieć w Kijowie
przychylnegosobiewładcę.
PierwszawyprawanaRuśKijowskązBolesławemŚmiałymnaczelemiałamiejsce
wiosną1069.BolesławIIwrazzwygnanymkrewnymorazposiłkaminiemieckimi
wyruszyli starym szlakiem Chrobrego na RuÅ›. Podobnie jak wtedy, wjazd do
Kijowa odbył się bezproblemowo, gdyŜ w Kijowie przestraszono się potęgi
Śmiałego, pamiętając zapewne czasy, kiedy to Chrobry wtargnął do ich
wspaniałego miasta. Misja została zakończona pełnym powodzeniem, Polacy w
drodzepowrotnejpogwałcilisobieipograbili,;)asamIzjasławosiadłnaswoim
tronie.Jednakniezagrzałonnanimmiejscanadługo,gdyŜporokurządówzostał
ponownie wypędzony. Bolesław zorganizował jeszcze jedną wyprawę, równie
udaną,jednakpokolejnym,juŜtrzecim,wygnaniuzięcia,Śmiałyruszyłgłowąi
uznał, Ŝe polityka jest waŜniejsza od rodziny. Bolesław i Światosław, ówczesny
ksiąŜę kijowski, zawarli sojusz, który mówił o nieagresji, niepodejmowaniu
kolejnychinterwencjizestronypolskiejipomocymilitarnejwwojniezNiemcami,
jakiejmiałaudzielićstronaruska.Zawiedzionyiwypędzony(tymrazemzPolski)
Izjasław,udałsięnadwórCesarskiHenrykaIV,zprośbąointerwencjewjego
sprawach. Zadeklarował, Ŝe odda Ruś w lenno cesarskie, co Henrykowi było
oczywiściebardzonarękę.Stanowiłotopodstawędoszykanowaniapolitycznego
obu słowiańskich państw, jednak groźby Henryka okazały się mało skuteczne i
poszkodowanyIzjasławzostałodesłanyzcesarstwa(czytaj:kolejnyrazwygnany).
W późniejszych czasach szukał jeszcze wsparcia u samego papieŜa, jednak ten
takŜe nie mógł mu pomóc. Ostatecznie w roku 1077, po śmierci Światosława,
Izjasławzasiadłporaztrzecinatroniekijowskim.Jegorządynietrwałyjednak
długo,bozaledwierok.OstateczniewładzęIzjasławaobaliłsojuszdwóchruskich
ksiąŜąt:WsiewołodaiOlega,(synaSwiatosława);wpotyczcepodCzernihowemw
1078r.ZginąłIzjasław,anowymksięciemkijowskimzostałWsiewołod.Przezjakiś
czasnaRusiKijowskiejpanowałspokój.
PośmierciWsiewołoda,walkiowładzeznaczniesięnasiliły.Niktniestosowałsię
dozasadysenioratu,ksiąŜątusuwanozdziedzictwasiłą.Zpoczątkuwładzęobjął
syn Izjasława, Świętopełk. Za jego czasów wzmogły się ataki Połowców oraz
wielkie spory wewnętrzne. Znacznie osłabiony kraj, który niegdyś dominował
wśródpaństwSłowiańskich,zrokunarokstawałsięcorazbardziejpodatnyna
wszelkie zewnętrzne ataki.Jednak spryt i doskonałagra polityczna Świętopełka
zadecydowałaospadkuagresjichanówpołowieckich.OŜeniłsięonbowiemzcórką
jednego z chanów i wraz ze zjednoczonymi siłami ksiąŜąt ruskich (choć to
wydawałosięniemoŜliwe),odparłonserięatakówpołowieckich.
TowłaśniezaczasówŚwiętopełka,nazjeździesześciuksiąŜątwLubeczu,w1097
r. podjęto próbę zjednoczenia pogrąŜonej w rozbiciu Rusi. Głównymi
postanowieniamizjazdubyłozerwaniezzasadąsenioratu,któryprowadziłtylkodo
walkwewnętrznych.WyznaczonotakŜekaŜdemuzsześciubracidzielnicę,wktórej
będziesprawowałswąwładzę,awrazieatakuzewnętrznegozobowiązanosiędo
wspólnejwalkizwrogiem.WaŜnympunktemporozumieniabyłotakŜepozbyciesię
najbardziej energicznych z braci, którzy stanowiliby istotne zagroŜenie dla
zjednoczonego państwa. Takim zagroŜeniem stał się Wasylko, który został
uroczyście zaproszony do Kijowa, po obradach w Lubeczu, po czym oślepiony i
2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny
Page 4 of 4
wtrąconydolochu.TakistanrzeczyoburzyłniektórychzksiąŜątruskichiznów
doszło do walk. Wszystkie próby zagarnięcia władzy w państwie skończyły się
jednakwrazzkolejnymzjazdem,tymrazemwWiticzewie.
JeŜeli chodzi o kulturę XIwiecznej Rusi, to od początku państwowości ruskiej
zadziwiała ona licznych podróŜników swym nieprzeciętnym bogactwem. JuŜ w
pierwszych latach istnienia państwa moŜna zauwaŜyć szybki rozwój malarstwa
religijnego,jakisakralnejarchitektury.ZresztącaływiekXInaRusiKijowskiej
jestzdominowanyprzezsztukęmalarstwaikonograficznego.Atrzebapamiętać,Ŝe
wtamtymczasieklasztoryisoborybyłyjedynymiośrodkamikulturynaRusi.Od
samego początku, chociaŜ Ruś wdawała się w liczne konflikty z Cesarstwem
Bizantyjskim, kulturowo upodabniała się do swego sąsiada. Takim przykładem
mogą być sobory św. Sofii w Połocku i Nowogrodzie, wzorowane na słynnym
konstantynopolskim Hagia Sofia. Warto takŜe dodać, Ŝe przy soborze św. Sofii,
który został wybudowany na cześć zwycięstwa nad Pieczyngami, powstała
pierwsza ruska biblioteka. Nie moŜna jednak powiedzieć, Ŝe Ruś Kijowska była
kopią Cesarstwa. Za jej odrębnością kulturową przemawiają np. liczne cerkwie
powstałewXIXIIw.wHaliczu,Czernihowie,Smoleńsku,Witebsku,Pskowieczy
tezwRiazaniu.
Powracającjednakdosytuacjiwpaństwie,niewyglądałaonaróŜowo.Wkrótcena
RusizapanowałchaoswywołanylicznymibuntamimoŜnych,cozwiększyłojeszcze
bardziejrozdrobnieniefeudalnekraju.Ruśsłabła,aŜwkońcuprzestałaistniećjako
twór polityczny, dlatego warto wspomnieć czasem o latach dobrobytu na Rusi,
któreprzypadłynawiekXI.
Bibliografia
F.KonecznyDziejeRosji
L.BazylowHistoriaRosji
B.RybakowPierwszeWiekiHistoriiRusi
T.OrszańskiZarysDziejówRusiHalickiejiKarpackiejwWiekachŚrednich
T.GrudzińskiBolesławŚmiałySzczodry
PracaZbiorowaHistoriaLiteraturyRosyjskiejPWN
SkomentujnaForum
SerwisHistorycznyHistoriaRosji
2008-04-06
[ Pobierz całość w formacie PDF ]