Radio Retro (Ożywianie odbiorników lampowych), Elektronika, Ożywianie odbiorników lampowych
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Radio Retro
Część 4
5. Kondensatory
W układach elektrycznych odbiorników ma−
ją zastosowanie następujące rodzaje konden−
satorów: mikowe, ceramiczne, papierowe,
styrofleksowe i elektrolityczne. Do najmniej
trwałych należą papierowe i elektrolityczne.
Kondensatory papierowe stosowano w ob−
wodach małej częstotliwości i układach zasi−
lania. Umieszczone były w rurkach z wosko−
wanego papieru, szkła, preszpanu i innych
ówczesnych tworzyw. Produkowano je także
w postaci obficie smołowanych “czekola−
dek” owiniętych papierem, oraz solidne,
w hermetycznie zamkniętych porcelanowych
rurkach. Wszystkie poza porcelanowymi
uszczelnione były woskiem, lakiem lub smo−
łą. Z upływem lat, uszczelnienia przestały
pełnić swą rolę i do środka dostała się wil−
goć. Dziś większość nadaje się do wymiany.
Podczas oględzin łatwo wykryć kondensato−
ry rozsadzone, pęknięte i bez uszczelnień.
W wielu aparatach wytwórnie stosowały
efektowne i trwałe rurki kondensatorów.
W takiej sytuacji warto się nieco potrudzić,
by wykonać sprawny i trwały kondensator
w oryginalnej obudowie. W tym celu stary
kondensator należy ogrzać i wypchnąć bol−
cem jego zawartość. Następnie włożyć do
obudowy nowy kondensator styrofleksowy
i uszczelnić rurkę z obu końców woskiem lub
uszczelniaczem odzyskanym z naprawianych
kondensatorów
Inny rodzaj kondensatorów papierowych
to kondensatory blokowe wykonane w posta−
ci metalowego pojemnika, zawierają one je−
den lub kilka kondensatorów. Umieszczone
wewnątrz pojemnika rolki kondensatorów,
izolowane od obudowy i pomiędzy sobą, za−
lane są woskiem i smołą. Pojemnik zamknię−
ty jest preszpanową płytką, zaopatrzoną
w punkty lutownicze.
Bloki kondensatorów stosowano do poło−
wy lat 30. Zawierały one prawie wszystkie
kondensatory występujące w układzie dane−
go odbiornika. Poza blokiem pozostawały
tylko kondensatory obwodów wysokiej czę−
stotliwości.
Stan kondensatora blokowego łatwo ocenić.
Jeżeli posiada wycieki, jest spuchnięty lub pęk−
nięty, to nadaje się tylko do regeneracji.
W pierwszej kolejności należy ustalić, jakiej
wartości zawiera kondensatory i gdzie są podłą−
czone. Jeśli posłużymy się schematem i opisem
na obudowie bloku, nie będzie to trudne. Pod−
czas otwierania obudowy nie należy zbyt moc−
no odginać blaszek mocujących, ponieważ ła−
two łamią się przy ponownym zamykaniu.
Po usunięciu starej zawartości pojemnika
nowe kondensatory należy lutować bezpośre−
dnio do punktów lutowniczych płytki pre−
szpanowej. Wolne przestrzenie pomiędzy
kondensatorami należy wypełnić przekładka−
mi i zalać rozgrzanym woskiem.
Popularny odbiornik niemiecki VE301W po−
siada blok zawierający następujące kondensato−
ry papierowe (
rys. 11
):
1. 0,1µF
2. 0,1µF
3. 1µF
4. 2µF
5. 4µF
“mokre”. Wykonane z aluminium w postaci
cylindrycznego pojemnika zawierały płynny
elektrolit. Następna generacja to powszechnie
znane elektrolity “suche”. Negatywną cechą
obu typów jest ich mała trwałość. Przyjmuje
się, że przeciętna żywotność wynosi 5 do 8 lat.
Zużywanie się kondensatorów elektrolitycz−
nych polega na stopniowym wysychaniu elek−
trolitu. Wraz z upływem czasu wzrasta upływ−
ność kondensatora. Rosnący prąd obciąża
układ zasilacza i może spowodować uszko−
dzenie lampy prostowniczej, przegrzanie lub
przepalenie transformatora. W tej sytuacji na−
leży zastosować jeden z dwóch sposobów.
Pierwszy polega na odłączeniu od układu zu−
żytych kondensatorów i pozostawieniu ich na
chassis dla “ozdoby”. W miejsce odłączonych
należy wlutować nowe, współcześnie produ−
kowane. Mają niewielkie rozmiary i umie−
szczenie ich nie sprawi kłopotu. Drugi sposób
wymaga więcej trudu i wart jest zastosowania
w ciekawszych aparatach. Także oryginalna
konstrukcja wiekowych elektrolitów skłania
do niekonwencjonalnego rozwiązania. Rekon−
strukcja polega na precyzyjnym przecięciu
obudowy w jej dolnej części usunięciu zawar−
tości i zainstalowaniu wewnątrz współcze−
snych elektrolitów. Zachowany zostanie ory−
ginalny wygląd, bez widocznych nowocze−
snych elementów. Dla uzyskania rezerwy na−
pięcia pracy, korzystne będzie szeregowe łą−
czenie dwóch kondensatorów. Sposób wypro−
wadzania końcówek nowych kondensatorów
zależy od konstrukcji starej obudowy. Najlep−
szym rozwiązaniem będzie wywiercenie od−
powiednich otworków w podstawie kondensa−
tora. Jeden, wywiercony obok lub w osi “plu−
sa”, posłuży do wyprowadzenia przewodu do−
datniego. Przewód minusowy należy przepro−
wadzić przez otworek wywiercony przy ze−
wnętrznej krawędzi. Następnie trzeba zastoso−
wać dużą, typową podkładkę pod elektrolit, do
której należy przylutować przewód minuso−
wy. Dla bezpieczeństwa wnętrze obudowy na−
leży wyłożyć preszpanem i całość zalać wo−
skiem i złożyć z użyciem kleju (
rys. 12
).
7. Oporniki
W odniesieniu do odbiorników lampowych
proponuję pozostać przy nazwie opornik.
Oporniki należą do najmniej kłopotliwych
elementów układów elektrycznych.
Przegrzane bądź uszkodzone mechanicznie
Rys. 11
Podczas regeneracji należy zastosować:
1. 0,1µF/600V styrofleksowy
2. 0,1µF/600V styrofleksowy
3. 2 szt. 2,2µF/350V elektrolityczne łączone
szeregowo
4. 2 szt. 4,7µF/350V elektrolityczne łączone
szeregowo
5. 2 szt. 10µF/350V elektrolityczne łączone
szeregowo
W podanym przykładzie zastosowałem
współczesne kondensatory elektrolityczne.
Ich niewielkie gabaryty pozwalają na zasto−
sowanie w różnej wielkości blokach. Bardzo
trwałe kondensatory styrofleksowe mogą po−
chodzić ze starych zapasów lub z demontażu.
6. Kondensatory elektrolityczne
Kondensatory elektrolityczne stosowane są
w obwodzie zasilacza każdego odbiornika.
Przed laty używane były kondensatory tzw.
92
Elektronika dla Wszystkich
Radio Retro
łatwo wykryć. Nieskomplikowane jest
sprawdzenie i pomiary omomierzem.
W przypadku konieczności wymiany
uszkodzonych oporników powinniśmy
w miarę możliwości stosować zamienne, po−
chodzące z lat produkcji odbiornika. Ewentu−
alnie, współczesne oporniki można masko−
wać ukrywając je w odpowiednich koszul−
kach izolacyjnych.
6mm. Średnica zewnętrzna
tulejki od 10 do 12mm. Prostopadle do osi tu−
lejki należy wykonać dwa gwintowane otwo−
ry M4, które posłużą do zamocowania wkrę−
tami, przedłużenia osi potencjometru.
Potencjometry drutowe stosowano w ob−
wodzie żarzenia lampy głośnikowej. Służą
do likwidacji przydźwięku sieci, a ich war−
tość oporu wynosi około 100
Rys. 13
. Rzadko ule−
gają one przepaleniu. Wymagają jedynie
oczyszczenia i dogięcia ślizgacza. Potencjo−
metry tego typu stosowano w prostych
odbiornikach starego typu.
9. Włączniki hebelkowe
Mankamentem tego typu włączników jest sta−
ry, zgęstniały i zmieszany z kurzem smar. Sku−
tecznie uniemożliwia on swobodne porusza−
nie się wałeczka zwierającego styki. Dla przy−
wrócenia sprawności włącznika należy zanu−
rzyć go w benzynie ekstrakcyjnej i następnie
strzykawką wypłukać jego wewnętrzny me−
chanizm. Po myciu trzeba zastosować prepa−
rat do konserwacji styków elektronicznych.
Nie radzę rozbierać włącznika, ponieważ
ponowny jego montaż jest żmudny. Możemy
doprowadzić do zagubienia drobnych, roz−
pryskujących się elementów (sprężynka).
Antoni Iwanczewski
Ciąg dalszy w następnym numerze.
Rys. 14
Rys. 12
Nieco kłopotu mogą przysporzyć oporni−
ki tzw. redukcyjne, stosowane w układach
zasilania odbiorników uniwersalnych. Są to
oporniki drutowe dużej mocy. W razie uszko−
dzenia należy zastosować ściśle odpowiada−
jący oryginałowi pod względem wartości
oporu i mocy (
rys. 13
) (
rys. 14
).
8. Potencjometry
Potencjometry węglowe stosowane w ukła−
dach siły głosu i barwy tonu można “uzdro−
wić” po zakropleniu preparatu do konserwa−
cji styków elektronicznych.
Elektronika dla Wszystkich
93
Nie nadający się do naprawy należy wy−
mienić na sprawny o mocy 0,5W i odpowie−
dniej charakterystyce. W razie konieczności
przedłużenia osi, należy zastosować tulejkę
mosiężną długości ok. 20 mm, z wewnętrz−
nym otworem
[ Pobierz całość w formacie PDF ]