Ravasi Gianfranco - Biblia odpowiedzi na najbardziej prowokacyjne pytania,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BIBLIA
ODPOWIEDZI NA NAJBARDZIEJ PROWOKACYJNE PYTANIA
Autor Gianfranco Ravasi
Wydawca Święty Paweł
SPIS TREŚCI
WSTĘP
CZĘŚĆ PIERWSZA
1. Która metoda studiowania Biblii jest najlepsza?
1. Istnieje egzegeza historyczno-krytyczna
2. Istnieje także ujęcie feministyczne
3. Lecz żadne ujęcie nie posiada wyłącznego prawa
2. Czy biblijne opowiadania są historyczne, czy symboliczne?
4. Odmienne wizje świata
5. Dziełem Boga jest także historia
6. Należy unikać skrajnego racjonalizmu i naiwnej apologetyki
3. Dlaczego niektóre księgi są apokryficzne, a inne natchnione?
7. Właściwa miara
8. Kanon ksiąg biblijnych pierwszych wieków chrześcijaństwa
9. Rola tradycji
4. Kto napisał Biblię?
10. Jedno imię, wielu autorów
11. Dokładna chronologia nie jest najważniejsza
12. Księgi natchnione, mimo że więcej niż jednego autora
5. Dlaczego w szkole uczy się o klasykach, a nie o Biblii?
13. Nie chodzi o katechezę w szkole
14. Bogactwo Biblii, bogactwo sztuki
15. Droga piękna
6. Czy możliwy jest dialog ze Świadkami Jehowy?
16. Absurd tkwi już w nazwie
17. Dosłowność prowadzi także do błędnych interpretacji
18. Cytaty oderwane od kontekstu
CZĘŚĆ DRUGA
1. Czy biblijny Bóg jest ojcem i matką?
1. Matczyny wymiar Niewypowiedzianego
2. „Żebro"Adama
3. Zjednoczenie osób
2. Czy w Biblii jedyną dietą jest dieta wegetariańska?
4. Plan zbawienia
5. Po doświadczeniu potopu
6. Propozycja eschatologiczna
3. Czy oburzenie lub zemsta mogą być cnotami chrześcijańskimi?
7. Dosadny język Biblii
8. Bóg strażnikiem sprawiedliwości
9. Miłość do grzeszników
4. Jaka jest prawdziwa moralność Starego Testamentu?
10. Dziwna moralność Abrahama
11. Język obfitujący w hiperbole
12. Cierpliwość Boga
5. Jaki jest stosunek Biblii do problemu homoseksualizmu?
2
13. Opowieść o Locie
14. Bałwochwalstwo i grzech
15. Tradycja chrześcijańska
6. Jaka jest prawda o Jerychu?
16. Księżycowy krajobraz
17. Zwalone mury
18. Zacheuszowa sykomora
7. Jak interpretować przemoc w Biblii?
19. „Wojny Pana”
20. Bóg - „cierpliwy Wychowawca”
21. Studiować Pismo
8. Kim jest cierpiący sługa z Księgi Izajasza?
22. Kwestia cierpienia
23. Utożsamienie z Mesjaszem
24. Interpretacja chrześcijańska
9. Czy w Pieśni nad Pieśniami mówi się o miłości ludzkiej, czy boskiej?
25. Bogactwo symboli
26. Najwyższy dar
27. Lektura alegoryczna
10. Czy Bóg opuści! swój lud?
28. Pieniące się zło
29. Boży plan i ludzka wolność
30. Obfitość łaski
CZĘŚĆ TRZECIA
1. Czy Nowy Testament jest lepszy od Starego?
1. Jedność Pism
2. Dialog Koga z człowiekiem
3. Wychowywanie narodu
2. Czy wierzyć w sensacyjne odkrycia „gazetowych biblistów"?
4. Urok dziennikarskich nowinek
5. Oznaka wewnętrznej pustki
6. Właściwe reakcje
3. Jaka jest relacja między Biblią, chrześcijaninem a pieniędzmi?
7. Ostrzeżenia proroków
8. „Ohydna żądza złota”
9. Obraz Cezara
4. Czy Maria Magdalena była nierządnicą?
10. Miasto Magdala
11. Anonimowa grzesznica
12. Jezus i kobiety
5. Czy Jezus umiał się śmiać?
13. Ci, którzy teraz się cieszą
14. „Bądź pozdrowiona”
15. Ewangelia radości
6. Czy Judasz się uratował?
16. Rozczarowanie Jezusem
17. Spełnienie się Pisma
18. Tajemnica Bożej miłości
7. Czy Pismo święte mówi o piekle i o raju?
19. Język symboliczny
3
20. Wieczne zjednoczenie z Bogiem
21. Ostateczne oczyszczenie
8. Czy szatan jest osobą czy figurą literacką?
22. Świadectwo Piotrowe
23. Opętani i szaleńcy
24. Chrystus zwyciężył zło
9. Czy Ewangelia według świętego Jana jest antysemicka?
25. Historyczna postać Jezusa
26. W świetle zmartwychwstania
27. Ewangelie zakorzenione w wierze Izraela
10. Jak należy rozumieć wypowiedzi świętego Pawła Apostoła na temat kobiet?
28. Grecko-rzymski horyzont
29. Zewnętrzne uwarunkowania Pisma świętego
30. Kobiety, „które wiele trudu poniosły w Panu”
11. Czy odpowiedzią na terroryzm powinno być chrześcijańskie przebaczenie?
31. Dwie kobiety o przeciwnych poglądach
32. Siedemdziesiąt siedem razy
33. Wspomnienie o ojcu Bachelecie
WSTĘP
Oskar Wilde powiedział kiedyś, że „każdy umie dać odpowiedź, ale tylko geniusz potrafi
zadać prawdziwe pytanie". W tym paradoksalnym stwierdzeniu jest sporo prawdy. My,
teologowie, wiemy coś o tym, gdy przychodzi nam na lamach różnych czasopism odpowiadać
na pytania szerokiego grona osób zainteresowanych lekturą Biblii. Niejednokrotnie
dochodzimy wtedy do wniosku, że właśnie w tych na pozór prostych pytaniach, jakie kiero-
wano pod naszym adresem, jest coś genialnego. Tematy, zagadnienia, symbole i motywy,
które nam wydawały się oczywiste, wyłaniały się na nowo z całą mocą i zmuszały nas, aby w
sposób zrozumiały i wyczerpujący w kilku linijkach przedstawić to, co istotne i konkretne.
Zawarty w tej książce wybór pytań i odpowiedzi wyraźnie świadczy o tym, że w pewnym
momencie pytania czytelników przyczyniły się do powstania prawdziwego „ogólnego
wprowadzenia" do Pisma świętego. Poszczególne rozdziały tego wprowadzenia nie zawsze
pokrywały się z tymi, jakie napisalibyśmy sami - bez pomocy czytelników i ich genialnej
intuicji. To oni bowiem - spontanicznie jak dzieci, które zadają prawdziwie trudne, proste, nie
akademickie pytania - zmusili nas, abyśmy stawili czoło niektórym z najistotniejszych
zagadnień teologii biblijnej.
Zasadniczo można wyróżnić trzy szlaki, którymi poprowadzili nas czytelnicy. W
rzeczywistości są to główne drogi wiodące do właściwego zrozumienia Pisma świętego.
Przede wszystkim należy wyróżnić drogę metody:
• Jak odczytywać te stronice tak ludzkie, a przecież przypieczętowane Boskim natchnieniem?
• Jak oddzielić Ducha, który daje życie, od litery, która może zabić?
• Jak zagłębić się w las pytań egzegetycznych, nie tracąc z oczu celu, jaki przyświeca Słowu
Bożemu, które jest jak lampa oświetlająca drogę życia?
• Jak wzbogacić nasze poznanie za pomocą precyzyjnych narzędzi, jakimi są lektura i jej
zrozumienie?
Drugą drogą jest droga języka. Wiele pytań wymaga zrozumiałych i nie wymijających
wyjaśnień dotyczących bulwersujących sformułowań lub negatywnych postaw często
pojawiających się w Biblii. Większość z nich dziś należy odrzucić, ale na kartach Pisma
świętego spotykają się z akceptacją. Typowym przykładem jest tu problem
4
starotestamentowych tekstów opisujących przemoc. Nie drugorzędna jest także
„antyfeministyczna" wizja świata, a jej ślady można dostrzec nawet w Nowym Testamencie.
W nim także można znaleźć początki swego rodzaju „antysemityzmu".
Idąc tym szlakiem, powoli wchodzimy na trzecią drogę, która w ostatecznym rozrachunku
może pomieścić w sobie i streścić dwie poprzednie. Drogę tę teologowie nazywają
hermeneutyczną. Mówiąc najprościej, jest to opracowanie najbardziej właściwego systemu
interpretacji Pisma świętego, który ustrzeże nas z jednej strony przed popadnięciem w zimną
otchłań dosłowności (tak zwanego fundamentalizmu, na temat którego biblistom często
stawia się pytania), a z drugiej przed obracaniem się w przestworzach alegorii, czyli w
przesadnym i wolnym tworzeniu znaczeń. Jest to droga trudna, która ma za zadanie połączyć
Stary i Nowy Testament tak, aby rozróżnić język przekazu od przesłania i oddać historii to, co
się jej należy, a teologii jej prawdziwą rzeczywistość (za przykład może tu posłużyć Ostatnia
Wieczerza, gdzie historia co prawda jest obecna, ale odsunięta na dalszy plan). Rzecz jasna,
tymi trzema drogami nie można poruszać się za pomocą abstrakcji i teoretycznych dociekań,
gdyż czytelnicy stawiają konkretne pytania, które dotyczą ściśle określonych tekstów lub
tematów, a także szczegółów. Bez żadnych ograniczeń przechodzi się więc od mesjanizmu do
historii Jerycha, od kwestii natchnienia do wegetarianizmu, od życia pozagrobowego do
problemu homoseksualizmu, od milczenia Boga do rękopisów z miejscowości Qumran nad
Morzem Martwym, od cierpiącego Sługi Pańskiego do dziennikarskich „rewelacji" biblijnych
itd.
Mój wielki mistrz egzegezy - Luis Alonso Schókel - twierdził, że „jasność jest
miłosierdziem". Jest to wielkie zadanie, do którego zmuszają nas czytelnicy zadający nam
pytania. Bardzo dobrze wyraził tę prawdę wielki rosyjski powieściopisarz, Fiodor
Dostojewski: „Niechaj ksiądz, stojąc przed ludźmi, otworzy Pismo święte i zacznie czytać,
nie wywyższając się, odczuwając radość z tej lektury oraz z tego, że jest słuchany i
rozumiany. Niechaj odczuwa miłość do tych słów i nie zatrzymuje się, chyba że po to, by
wyjaśnić jakieś słowo niezrozumiałe dla prostych ludzi. I niech się nie lęka, oni wszystko
zrozumieją. Czyste serce wszystko zrozumie".
CZĘŚĆ PIERWSZA
1. KTÓRA METODA STUDIOWANIA BIBLII JEST NAJLEPSZA?
Słyszałam o sprzecznych poglądach na temat studiowania Biblii. Jak oceniać różne szkoły,
metody i narzędzia badawcze?
Sandra
Pięćdziesiąt lat po ukazaniu się encykliki
Divino Afflante Spiritu
Piusa XII, uważanej za
prawną podstawę studiów nad Pismem świętym w środowisku katolickim, w dniu 15 kwietnia
1993 roku Papieska Komisja Biblijna ogłosiła dokument zatytułowany
Interpretacja Biblii w
Kościele.
W tekście tym znajdujemy istotną i jasną odpowiedź na postawione tutaj pytanie.
Do tego dokumentu, przede wszystkim zaś do jego pierwszej części zatytułowanej: „Metody i
wstęp do interpretacji", odsyłamy wszystkich, którzy pragną lepiej poznać to zagadnienie. W
tym miejscu pragniemy przedstawić jedynie syntetyczny zarys.
1. Istnieje egzegeza historyczno-krytyczna
Główną drogą egzegezy biblijnej, czyli naukowego badania tekstu Pisma świętego, jest
obecnie metoda historyczno-krytyczna. W ostatnich czasach była ona kwestionowana głównie
5
przez zwolenników bezpośredniej lektury Biblii - lektury wyłącznie duchowej, a niekiedy
nawet fundamentalistycznej, to znaczy takiej, która trzyma się literalnego, dosłownego
znaczenia słów. Metoda ta jest historyczna, gdyż próbuje zdefiniować proces powstawania
tekstów biblijnych w poszczególnych etapach i okresach historycznych; jest krytyczna, gdyż
stosuje narzędzia i kryteria właściwe dyscyplinom naukowym, takim jak historiografia,
krytyka literacka, analiza stylistyczna itp. Właśnie tę metodę wykorzystują dostępne w
księgarniach rozmaite komentarze egzegetyczne do ksiąg biblijnych, a czytając któryś z nich
można zobaczyć, w jaki sposób metoda ta podchodzi do tekstu biblijnego. Nie wolno bowiem
nigdy zapominać, że dla człowieka wierzącego Biblia jest Słowem Bożym, ale wyrażonym
ludzkimi słowami, które mogą i powinny być rozważane za pomocą właściwych im
kryteriów. Moglibyśmy powiedzieć, że Pismo święte odzwierciedla tajemnicę Wcielenia: jest
Boskie w swym pochodzeniu i w swym ostatecznym celu (jakim jest orędzie), ale
równocześnie jest obleczone w ciało, to znaczy wyraża się w określonych wydarzeniach
historycznych oraz w języku właściwym dla danej epoki i kultury. Fundamentalizm, o którym
wspomniano, a który rozprzestrzenia się w naszych czasach w różnych grupach i sektach,
lekceważy tę podstawową prawdę teologiczną a co za tym idzie - odrzuca Wcielenie.
Odczytywanie dosłowne prowadzi czasami do absurdalnych wniosków: wystarczy pomyśleć
tutaj o zakazie dokonywania transfuzji krwi przez Świadków Jehowy, opartym na biblijnych
fragmentach, które dosłownie bronią krwi - rozumianej jednak przez Żydów jako symbol
życia, a nie materialnie jako krew płynącą w żyłach.
Pod wpływem nowych dyscyplin naukowych lub odmiennej wrażliwości, w ostatnich
dziesięcioleciach spojrzano na Pismo święte z nowej perspektywy. Niektóre z metod lektury
tekstów biblijnych mają charakter literacki, a więc zatrzymują się na badaniu tekstu jako
takiego. Chodzi tu na przykład o analizę retoryczną która bada sposób, w jaki autorzy biblijni
nie tylko informowali, ale też formowali, przekonywali i angażowali swoich słuchaczy lub
czytelników. Te mechanizmy wzajemnego porozumiewania się, służące ewangelizowaniu i
nawracaniu, trzeba odkrywać również dzisiaj.
2. Istnieje także ujęcie feministyczne
Innym rodzajem analizy jest analiza narracyjna: Biblia opowiada o historii zbawienia i często
czyni to odwołując się do technik narracyjnych - za przykład można tu podać same
Ewangelie, które są opowiadaniami o Dobrej Nowinie. Należy zatem koniecznie odkryć
aktualny sposób przekazywania w tej formie biblijnego orędzia. I wreszcie istnieje metoda
semiotyczna, analizująca powierzchniową warstwę tekstu biblijnego, tak jakby był on tkaniną
(łacińskie słowo
textus
znaczy
tkanina);
metoda ta wyszczególnia jego ogniwa, struktury,
jednostki i treści na podstawie bardzo dokładnej analizy.
Inaczej traktują tekst różne nauki humanistyczne. Wymieńmy tu choćby analizę socjologiczną
zmierzającą do ustalenia kontekstu spoleczno-kulturowego, w jakim powstały teksty biblijne.
Pomyślmy także o podejściu psychologicznym i psychoanalitycznym, ostatnio bardzo po-
pularnym w Niemczech, a będącym wyrazem potrzeby zrozumienia głębokich korzeni wielu
symboli i tematów biblijnych.
Istnieje również cały szereg innych typów analiz, powstałych na kanwie wrażliwości i
problemów typowych dla naszych czasów, a niedocenianych w przeszłości. Za przykład może
posłużyć feministyczne podejście do Biblii, które próbuje pozbawić „mitycznego" wymiaru
aspekt patriarchalny i męski, dominujący w starożytnej tradycji judeochrześcijańskiej, aby w
ten sposób uwypuklić orędzie o jedności całej ludzkości w Bogu i w Chrystusie. Można
również wymienić teologię wyzwolenia z jej sposobem odczytywania Pisma świętego jako
symbolu i źródła egzystencjalnego zaangażowania na rzecz sprawiedliwości i wolności
uciśnionych.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]